Tytuły urzędnicze na pieczęciach

---

    W wielu kolekcjach pieczęci można spotkać typariusze, na których obraz napieczętny przedstawia herb, a wokół niego umieszczone są pojedyncze litery (inicjały). Są to zazwyczaj tak zwane pieczęcie osobiste. Najczęściej dwie pierwsze litery znajdujące się po bokach kartusza herbowego, w górnej jego części, są to inicjały związane z imieniem i nazwiskiem dysponenta pieczęci. Pozostałe litery, umieszczone niżej, są pierwszymi literami od nazw urzędu (lub urzędów) sprawowanych przez taką osobę. Może także wystąpić sytuacja, że jedna z liter oznaczała będzie nazwę miejscowości, gdzie znajdowała się siedziba rodowa danej osoby lub miejsce pełnienia przez nią urzędu. Przyjęcie takiego rozwiązania wynikało z faktu, że pieczecie te – jako pieczęcie osobiste – były stosunkowo niewielkich rozmiarów i pełna nazwa urzędu lub sprawowanych funkcji nie mieściła się na tej wielkości typariuszu. Rozwiązanie tego typu było stosowane przez kilka wieków. O ile dla żyjących w tamtych czasach identyfikacja właściciela pieczęci oraz jego pozycji prawdopodobnie nie sprawiała większych kłopotów, o tyle dla współczesnych rozszyfrowanie dysponenta, na podstawie pierwszych liter imienia i nazwiska oraz herbu, a także pozostałych informacji znajdujących się na typariuszu może być już dużym wyzwaniem.

    Dlatego dla usprawnienia identyfikacji dysponentów takich typariuszy, szczególnie przez kolekcjonerów posiadających tego typu pieczęcie, zebrane zostały w jednym miejscu wybrane nazwy urzędów z okresu Polski szlacheckiej. Dysponując tłokiem pieczętnym, na którym widnieje określony herb i pierwsze litery i imienia i nazwiska właściciela oraz skróty związane z tytułem (lub tytułami), z pomocą poniższego słownika można będzie łatwiej przyporządkować dysponenta do danej pieczęci. Tytuły zaprezentowane zostały w porządku alfabetycznym.

    Przy okazji tego zagadnienia warto jeszcze wspomnieć o portretach szlacheckich (w tym trumiennych), a także płytach nagrobkowych z okresu Polski szlacheckiej, na których oprócz herbu z otaczającymi go skrótami literowymi znajdowało się z reguły ich rozwinięcie w postaci opisowej. Obiekty te stanowią istotne źródła nie tylko do rozszyfrowywania skrótów użytych na pieczęciach (jeżeli uda się stwierdzić zbieżność obrazu napieczętnego na tłoku i takim obiekcie), ale poznania elementów stosowanego w danym okresie systemu oznaczeń (zobacz – > abrewiatura).

Opracowanie: Mariusz Kopniak

---

Źródło: Wikipedia
Bibliografia: Zbigniew Góralski, Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1988