Orzeł Biały – Źródła do historii herbu państwa polskiego (1815-2015)


    Z przyjemnością informujemy naszych czytelników o ważnym wydarzeniu wydawniczym. We wrześniu br. ukazała się monumentalna, 3 tomowa praca (licząca ponad 2 600 stron), poświęcona historii Orła Białego. Jest to fantastyczny zbiór materiałów, zawierający przykłady wielu źródeł pisanych (w tym rozporządzenia, uchwały, ustawy), niesłychanie ciekawą ikonografię, a nawet przykłady poezji poświęconej naszemu godłu.

   Opracowanie nosi tytuł „Orzeł Biały Źródła do historii herbu państwa polskiego (1815–2015)” i zostało przygotowane przez naukowców historyków, będących wysokiej klasy specjalistami z dziedziny sfragistyki i heraldyki, a także innych nauk pomocniczych historii. Praca została przygotowana pod redakcją prof. M. Adamczewskiego z udziałem
prof. S. Górzyńskiego, dr I. Florczak oraz dr hab. A. Jaworskiej. Całe opracowanie składa się z 3 części:

    Praca ta jest dedykowana nie tylko dla profesjonalnych historyków zajmujących się polskim godłem państwowym (herbem Polski), archiwistów i muzealników, ale będzie bardzo przydatna i wartościowa również dla wielu kolekcjonerów rożnych przedmiotów, w tym pieczęci, monet, militariów (szczególnie symboli wojskowych), odznaczeń państwowych, kart pocztowych, różnego rodzaju druków ulotnych (bonów, cegiełek), znaczków pocztowych i opłat, a nawet strojów sportowych, na których występuje Orzeł Biały.

    Potwierdzeniem wyjątkowej przydatności kolekcjonerskiej jest bogata, zróżnicowana tematycznie zawartość, prezentowana według podobnej struktury w każdym z tomów (za wyjątkiem niektórych typów źródeł, które nie występowały w danym okresie). Struktura przywołanego opracowania wygląda następująco:

  • Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy. Regulacje nadrzędne.
  • Ustawy, dekrety, rozporządzenia i okólniki. Regulacje w jednostkowych sprawach oraz uzupełnienia i wyjaśnienia do regulacji nadrzędnych.
  • Prace parlamentarne i uzgodnienia rządowe. Protokoły z obrad ciał uchwało- i prawodawczych, projekty regulacji, inicjatywy legislacyjne oraz opinie urzędników i naukowców o godłach i innych znakach Rzeczypospolitej.
  • Pieczęcie władz i urzędów.
  • Ikonograficzne dopełnienie dokumentów.
  • Marki pocztowe (znaczki), znaczki opłaty stemplowej, znaczki opłaty statystycznej.
  • Symbole urzędów i funkcji.
  • Symbole wojskowe. Odznaki pamiątkowe oddziałów, formacji, szkół i kursów.
  • Sztandary.
  • Banknoty i monety.
  • Państwowe odznaczenia nagrodowe (pamiątkowe).
  • Konkurs na godło Rzeczypospolitej.
  • Alternatywna wersja Orła Białego. Projekty godeł i innych znaków Rzeczypospolitej.
  • Artykuły w prasie, polemiki i uwagi o nieurzędowym charakterze.
  • Pieśni, wiersze i utwory literackie.
  • Edukacyjno-wychowawcze programy szkolne i harcerskie. Programy i konspekty lekcji, podręczniki, opowiadania propagandowe i pomoce dydaktyczne, scenariusze uroczystości państwowych, wskazówki dla harcerzy.
  • Medale i plakietki wykonane w celu uczczenia wydarzenia lub osoby.
  • Odznaki i znaczki pamiątkowe oraz biżuteria patriotyczna.
  • Karty pocztowe.
  • Druki ulotne, afisze, plakaty, nalepki okienne (dokumenty życia społecznego).
  • Zdobienia budynków i mała architektura.
  • Rysunki. Prześmiewcze komentarze polityczno-społeczne.
  • Stroje reprezentantów Polski.

Oto wybrane przykłady zdjęć eksponatów z wizerunkami Orła Białego, zawartych w opisanym opracowaniu.

Il. 1. Tłok pieczęci Senatu Wolnego Miasta Krakowa
(MN Kraków)

Il. 2. Tłok pieczęci Dyktatora Powstania (1830/1831)
(MWP Warszawa)

Il. 3. Tłok pieczęci Komitetu Narodowego Krakowskiego (1846) (AN Kraków)

Il. 4. Tłok królewsko-pruskiej pieczęci wielkoksiążęcej poznańskiej Fryderyka Wilhelma IV, króla pruskiego, wielkiego księcia poznańskiego (1840-1861) (AP Poznań)

Il. 5. Tłok pieczęci „do przesyłek” rejenta Jana Sulkowskiego w Sieradzu
(po 1858) (M Sieradz)

Il. 6. Tłok pozytywowy dwuczęściowej pieczęci do mechanicznego wykonywania odcisków (Zgromadzenie Narodowe Rzeczypospolitej Polskiej) (1992) (Biblioteka Sejmowa)

Il. 7. Pieczęć Komisji Wojskowej Koronnej (1762) (MN Warszawa, zasób cyfrowy)

Il. 8. Pieczęć Komisji Rządowej Wojny (1815-1830) (AGAD Warszawa, zasób cyfrowy)

Il. 9. Pieczęć Głównego Dyżurstwa Wojska (1815-1830; 1830-1831) (AGAD Warszawa, zasób cyfrowy)

Il. 10. Rewers monety
o nominale 50 zł (1818) (MN Kraków, Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego)

Il. 11. Rewers monety
o nominale 50 zł (1819) (Zamek Królewski w Warszawie) (fot. A. Ring,
M. Niewiadomska)

Il. 12. Moneta Powstania Listopadowego bita od 1831 r. z herbem Królestwa Polskiego (zbiory prywatne)

Il. 13. Strona sztandaru na lewo od drzewca Powstanie Styczniowe (1863)
(MN Warszawa)

Il. 14. Herb Królestwa Polskiego na głowi karabeli orlej (MN Kraków)

Il. 15. Para kolczyków
z herbem Orzeł Biały
(MN Kraków)

Il. 16. Medal z 1858 r. ku czci Joachima Lelewela (Zamek Królewski w Warszawie)
(fot. Andrzej Ring, Lech Sandzewicz)

Il. 17. Rewers medalu na cześć Adama ks. Czartoryskiego (1847) (Zamek Królewski w Warszawie) (fot. Andrzej Ring, Lech Sandzewicz)

Il. 18. Medal „Poległym na polu chwały” (autor: Stanisław R. Lewandowski) (1915?) (Zamek Królewski w Warszawie)

Il. 19. Znaczek na czapkę mundurową Sokoła
(MN Kraków)

Il. 20. Specjalna odznaka ochotnika-żołnierza (odwrócona kolejność barw kokardy) (1920)

Il. 21. Odznaka pamiątkowa 55. Pułku Piechoty (wczesna wersja) (1928) (M Leszno)

Il. 22. Orzełek wojskowy żołnierza lub oficera na czapkę lub na naramiennik (Armia Polska we Francji) (1918) (MWP Warszawa)

Il. 23. Strona lewa sztandaru (na prawo od drzewca)
3. Pułku Piechoty Legionów Polskich (1917)
(MWP Warszawa)

Il. 24. Strona lewa sztandaru (na prawo od drzewca) Publicznej Szkoły Powszechnej nr 4 w Zgierzu (listopad 1928) (M Zgierz)

Il. 25. Fragment banknotu o nominale 10 000 marek polskich (marzec 1922) (zbiór Marka Adamczewskiego)



Il. 26. Znaczki opłaty stemplowej o wartości 2, 10 i 200 marek polskich (marzec 1921?) (zbiór Marka Adamczewskiego)

Il. 27. Środkowa część znaczka z orłem z grudnia 1927 r. o wartości 5 gr („mała doniczka”) (1933) (zbiór Marka Adamczewskiego)

Il. 28. Orzeł Biały na formularzu dokumentu cechowego (druk: Filip Grapow i Ludomir Mazurkiewicz) (1917?) (M Radomsko)

Il. 29. Służbowa odznaka wójtów II Rzeczypospolitej (odznaka wójta gminy Tkaczew) (1922) (M Łęczyca)

Il. 30. Fotografia piłkarzy Zygmunta Otto i Karola Hanke (fragment z il. nr II/23/1a) (1924) (NAC)

    Udostępnienie tej publikacji przez autorów (którzy są również wydawcami) w dwóch wersjach, tj. papierowej (wydawnictwo DiG) i wersji elektronicznej (w formacie PDF), daje ogromne możliwości jej upowszechniania i popularyzacji. Dlatego naszym zdaniem, każdy kolekcjoner lub pasjonat Orła Białego powinien mieć ją pod ręką.

Życzymy przyjemnej lektury !

Janusz Giersz & Mariusz Kopniak

error: Content is protected !!