Instytucje samorządowe na ziemiach polskich w XIX w. były kształtowane w ramach systemów administracyjno-politycznych państw zaborczych, pod panowaniem których się znalazły. Generalnie system samorządowy funkcjonował w oparciu o rozwiązania prawne tych państw, jednak często z licznymi ograniczeniami.
W zaborze austriackim największymi jednostkami samorządu terytorialnego były kraje koronne (było ich 17 w tym Galicja i Lodomeria (pełna nazwa – Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim), które dzieliły się pierwotnie na okręgi i powiaty, a później już tylko na powiaty. Administracja kraju koronnego była prowadzona równolegle przez namiestnika cesarza, jako najwyższego organu rządu (cesarza) i wydział krajowy wybierany przez sejm krajowy, który reprezentował społeczność lokalną. Przy czym zakres samorządu kraju był bardzo wąski i ograniczony.
Podział terytorialny kraju koronnego był dwuszczeblowy. Pierwszym szczeblem były powiaty, w których istniały zarówno administracja rządowa, której przedstawicielami byli starości podlegający namiestnikowi, jak również samorządowa. W samorządach powiatowych organami stanowiącymi były rady powiatowe, a wykonawczymi wydziały powiatowe na czele z marszałkiem powiatu, zatwierdzanym przez cesarza.
Najmniejszą jednostką samorządową była gminy, która miała już typowo charakter samorządowy. Każda wieś niezależnie od swojej wielkości tworzyła gminę. Ich organami były rady gmin oraz zwierzchności gminnej z naczelnikami gminy (wójtami). Przy czym z obszarów gmin wiejskich mogły być wyłączane obszary dworskie, które tworzyły odrębną gminę z patrymonialnym władztwem dziedziców.
Miasta były traktowane jako gminy miejskie a ich organami były odpowiednio rady miejskie i magistraty z burmistrzami lub prezydentami (Lwów, Kraków).
Źródło: K. Andryszczyk, Ustrój polityczno-administracyjny w zaborze austriackim.
W tej części portalu zaprezentowano podgrupę osobistych tłoków pieczętnych, które należały do urzędników samorządowych – jako osób fizycznych – reprezentujących dany urząd, np. starosta, marszałek powiatu, naczelnik gminy (wójt), burmistrz, prezydent miasta. Tłoki zaprezentowano w kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości przywołanej w legendzie tłoka lub odtworzonej ze źródeł historycznych.
| 1 | kolekcja prywatna | |
| 2 | BIEŃCZYCE Zastępca Wójta wsi Bieńczyce |
|
| 3a | mosiądz | |
| 3b | drewno | |
| 4 | okrągła Ø 31 mm | |
| 5 | wklęsłoryty | |
| 6 | – | |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce | |
| 7a | 73 mm | |
| 7b | 70 mm | |
| 7c | 3 mm | |
| 8 | – | |
| 9a | majuskuła | |
| 9b | w otoku: ZASTĘPCA WÓYTA WSI BINCZYCE. |
|
| 10 | W polu pieczęci na tarczy herbowej mur ceglany z trzema basztami z okienkami, z których środkowa jest wyższa i szersza, zwieńczonymi krenelażem o trzech blankach każda. W murze brama o otwartych podwojach, z okuciami w kształcie liścia i z podniesioną broną. W prześwicie bramy herb Orzeł Biały. Tarcza herbowa zwieńczona zamkniętą koroną. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. | |
| 11 | – | |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna | |
| 2 | MAKÓW PODHALAŃSKI Przewodniczący Rady Powiatu |
|
| 3a | mosiądz | |
| 3b | drewno | |
| 4 | okrągła Ø 29 mm | |
| 5 | wklęsłoryty | |
| 6 | na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka | |
| 7 | uchwyt drewniany toczony o kulistej gałce | |
| 7a | 99 mm | |
| 7b | 94,5 mm, w tym skuwka 11 mm | |
| 7c | 4,5 mm | |
| 8 | – | |
| 9a | majuskuła | |
| 9b | w otoku: K (önig). K (aiser). BEZIRKSVORSTEHER // IN MAKOW |
|
| 10 | W polu pieczęci godło Cesarstwa Austrii – orzeł dwugłowy w koronie cesarskiej ze wstęgami, trzymający w łapach miecz i jabłko a na piersi tarczę herbową z herbem Habsburgów otoczoną łańcuchem Orderu Złotego Runa. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. | |
| 11 | – | |
| 12 | W Makowie Podhalańskim po raz pierwszy ustanowiono starostwo powiatowe w 1914 r., jednak z powodu działań wojennych starostwo nie rozpoczęło urzędowania. |
| 1 | kolekcja prywatna | |
| 2 | ZIELONKI Urzędnik stanu cywilnego parafii Zielonki |
|
| 3a | mosiądz | |
| 3b | – | |
| 4 | okrągła Ø 34 mm | |
| 5 | wklęsłoryty | |
| 6 | na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka | |
| 7 | brak uchwytu, trzpień do jego nabicia | |
| 7a | 27 mm | |
| 7b | 22 mm | |
| 7c | 5 mm | |
| 8 | – | |
| 9a | majuskuła | |
| 9b | w otoku: C. K. URZĘDNIK STANU CYWILNEGO PAR (afii) : ZIELONKI. |
|
| 10 | W polu pieczęci godło Cesarstwa Austrii – orzeł dwugłowy w koronie cesarskiej ze wstęgami, trzymający w szponach po prawej stronie miecz i berło, a po lewej jabłko. Na piersi orła tarcza herbowa z herbem Habsburgów otoczoną łańcuchem Orderu Złotego Runa. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. | |
| 11 | – | |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | NN Ekonom ? o inicjałach G.A. |
| 3a | mosiądz |
| 3b | mosiądz |
| 4 | owalna 28 x 22 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt spłaszczony, górna część w formie rombu z otworem |
| 7a | 30 mm |
| 7b | 28 mm |
| 7c | 2 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w polu pieczęci inicjały: A.G. i pierwsza litera skrótu miejscowości ? // I: |
| 10 | W polu pieczęci na trawie snopek zboża, za nim skrzyżowane widły, kosa, grabie, cep, szpadel. Nad nimi zwisające girlandy ( wieniec?) z liści laurowych. Poniżej obrazu napieczętnego inicjały dysponenta oraz skrót miejscowści. Po bokach dwa kłosy. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |