Archiwum Państwowe we Wrocławiu

---

    Kolekcja sfragistyczna Archiwum Państwowego we Wrocławiu podzielona jest na kilka osobnych zbiorów. Najważniejszą jej część stanowią pieczęcie zachowane przy dokumentach, zgromadzonych w różnych zasobach archiwalnych. Do 2007 roku udało się opracować rejestr około 18 000 sztuk takich pieczęci, co stanowi jedynie część całego zbioru. Przyjmując, że liczba zgromadzonych w Archiwum dokumentów obejmuje około 65 000 jednostek archiwalnych, to według M. L. Wójcika należy założyć, że zespół pieczęci zachowanych przy dokumentach może być szacowany na kilkadziesiąt tysięcy odcisków.

    Kolejną częścią kolekcji jest zbiór pieczęci luźnych, oderwanych od dokumentów pergaminowych, obejmujący okres od XIII do XVII w. Liczy on 564 egzemplarze. Znajdują się w nim 233 pieczęcie znanej i 331 nieznanej proweniencji. Część tej kolekcji stanowią ołowiane bulle papieskie.

    W ramach kolekcji znajdującej się w Archiwum zgromadzono także 116 egzemplarzy tłoków i stempli. W zespole tym znajdują się tłoki pieczętne i stemple wykonane w mosiądzu (61), gumie (39), stali (9), miedzi (4) oraz w ołowiu, drewnie i kamieniu – po jednym egzemplarzu. Są to przede wszystkim tłoki i stemple samorządowe, korporacyjne, urzędowe i instytucjonalne, a wśród nich: miejskie, burmistrzowskie, radzieckie, gminne, cechowe, brackie, sądowe, związków, stowarzyszeń, urzędów policji i inne. Niewielką część zespołu stanowią pieczęcie osób prywatnych, w śród których znajduje się 1 mosiężny tłok pieczęci herbowej i pięć gumowych stempli napisowych. W całym zespole aż 81 jednostek reprezentuje typ herbowy (do kategorii tej włączono także godła cechowe). W zespole znajdują się także 33 jednostki reprezentujące typ napisowy oraz po jednej – gmerkowy i obrazowy. Legendy pieczęci i stempli w zdecydowanej większości przypadków – co jest zrozumiałe – są w języku niemieckim, aczkolwiek występują także nieliczne w języku polskim.

    Archiwum Państwowe we Wrocławiu dysponuje także zbiorem odlewów pieczęci. Pierwsze odlewy sporządzono z inicjatywy profesora Mariana Heisiga w latach 60. XX w. i były to odlewy gipsowe. Wykonane zostały dla celów ekspozycyjnych. Jak podaje M. L Wójcik według szacunkowych danych zbiór odlewów w 2007 roku liczył około 550-600 jednostek. Na bieżąco w Archiwum są sporządzane nowe egzemplarze odlewów, głównie na potrzeby różnych wystaw i ekspozycji, a także ekspertyz dotyczących herbów miast, powiatów i gmin.

Wybrane tłoki pieczętne znajdujące się w kolekcji Archiwum prezentują poniższe fotografie.

---

Opracowanie: Mariusz Kopniak

Źródła:
1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu
2. Wójcik M. L., Zbiory sfragistyczne Archiwum Państwowego we Wrocławiu, Zbiory pieczęci w Polsce, pod red. Z. Piecha i W. Strzyżewskiego, Wyd. DiG, Warszawa 2009.