Małgorzata Kumorowicz
Tekst opublikowany na stronie Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (07.05.2020)
https://muzeum.olsztyn.pl/
Nic nie jest dane ludziom bez trudów.
(Horacy)
Cech rzemieślniczy (Gildia) to organizacja, stowarzyszenie rękodzielników pokrewnych zawodów, tworzących rodzaj bractwa zajmującego się działalnością na tym samym terenie. Nazwa „cech” przyjęta w polskiej nomenklaturze, wywodzi się od niemieckiego słowa „Zeichen” – znak. Wynikało to z faktu iż w dawnych wiekach, w większości niepiśmienne społeczeństwo potrzebowało określenia przy pomocy jasnego symbolu, z jakim rodzajem usługi ma do czynienia stojąc u drzwi danego rzemieślnika. W sukurs przychodziły wywieszki eksponujące określone przedmioty i potrzebne do ich wytworzenia narzędzia. Znaki te, obok wizerunków świętych patronów opiekujących się konkretnymi branżami, zagościły także jako godła na chorągwiach poszczególnych bractw.
Przywilej należenia do cechu wiązał się nie tylko z całym szeregiem korzyści, niósł ze sobą również i obowiązki. Siła jaką dawała wspólnota w walce o prawa ludzkie, polityczne i ekonomiczne, wykorzystywana była też w czasach wojny czy innych zagrożeniach. Znane skądinąd w kontekście niektórych obwarowań nazwy „baszta kowalska” czy „szewska”, wiążą się z obowiązkiem utrzymywania własnego arsenału i obrony murów miejskich na wyznaczonych odcinkach.
Organizacja (cechmistrz, podstarszy, bracia, czeladź i uczniowie) funkcjonująca według przyjętego statutu stała na straży interesów zawodowych zrzeszonych, regulowała sprawy wewnętrzne i z klientami, ustalała normy jakościowe, dbała o bracki ołtarz w kościele, o godny pochówek członków cechu, brała w opiekę pozostawione przez nich sieroty i wdowy oraz trzymała z daleka od działalności na terenie miasta niezrzeszonych rzemieślników, których miejsce było tylko na okazjonalnych jarmarkach.
Swoistym skarbcem zrzeszenia była tak zwana lada cechowa, czyli skrzynia do przechowywania najcenniejszych przedmiotów takich jak: dokumenty, statuty, listy, przywileje, rejestry dłużników, insygnia władzy cechowej, pieniądze i widoczne tutaj tłoki pieczętne.
W dawnych czasach pieczęcie cechowe, będące znakiem uwierzytelniającym i nadającym moc prawną, wyróżniały się artystycznym opracowaniem rysunku tłoka zgodnego ze stylem epoki, na którym umieszczano te same symbole, które zdobiły szyldy i sztandary cechowe. Podobnie jak w pieczęciach innych stanów posiadały kartusze, legendy otokowe i herby umieszczone pośrodku pola (wyobrażenia świętych patronów, narzędzi, które dany cech używał, wytworów). Godła te używane były na równi z godłami herbowymi państwa, godłami rodowymi szlachty i mieszczan. Były niczym klejnot, którym się szczycono i który otaczano należytą czcią.
Kolekcja sfragistyczna Muzeum Warmii i Mazur zawiera 9 pieczęci cechowych, głównie z terenu Prus, z przedziału XVII – XIX wieku, odnoszących się do takich zawodów jak: kuśnierz, piekarz, ślusarz, kominiarz, bednarz, tokarz, garncarz.
Il 1. Tłok pieczętny cechu kuśnierzy ze Srokowa, 1670 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 2. Tłok pieczętny cechu kominiarzy w Tylży, 1747 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 3. Tłok pieczętny cechu bednarzy z Braniewa, 1 połowa XVIII w. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 4. Tłok pieczętny cechu meblarzy (stolarzy) z Dobrego Miasta, XVIII w. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 5. Tłok pieczętny cechu garncarzy z Dobrego Miasta, 1829 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 6. Tłok pieczętny cechu bednarzy z Kętrzyna, XVIII w. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 7. Tłok pieczętny cechu ślusarzy z Kętrzyna, 1746 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 7. Tłok pieczętny rzemieślników miasta Lübben, 1730 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Il. 8. Tłok pieczętny członka cechu piekarzy z Reszla, 1575 r. (fot. Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie)
Opublikowano za zgodą Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.