Pieczęcie gminne i kościelne z XVIII / XIX w.

Adam Leśniak
Tekst zamieszczony na stronie http://archiwumadamalesniaka.pl (2 stycznia 2021)

Nie będzie odkrywczym stwierdzenie, że Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa skrywa w swoich zasobach prawdziwe perełki. Jedną z nich jest – używając współczesnej terminologii – „album”, czy też „katalog” pieczęci gminnych z obszaru zachodniej Galicji. Dokładny tytuł wydanej w 1916 r. w Wadowicach publikacji brzmi: „Pieczęcie gminne z godłami z końca 18go stul. powiatów sąd. Andrychów, Biała, Kalwarya, Kęty, Jordanów, Maków, Milówka, Myślenice, Oświęcim, Skawina, Sucha, Wadowice, Żywiec”. Interesująco przedstawia się wstęp, więc przytoczę go w całości:

„Pieczęcie te wprowadził rząd austryacki z końcem 18 wieku. Przeznaczone były do odciskania na laku a więc wgłębione i tak ich używano. Dopiero koło roku 1815 zaczęto je odbijać przez okopcenie nad świecą i przyciśnięcie do zwilżonego (…) papieru. Godła ustanowiły sobie zapewne same gminy w tym celu aby analfabeci mogli po godle rozpoznać gminę. Tłoki tych pieczęci wskutek wieloletniego używania i pożarów zniszczały i koło roku 1880 pojawiły się nowe (wypukłe) do odciskania farbą (zupełnie nietrwałe) – jeszcze z godłami, ale z napisem zamiast „wieś N.N.” – „Urząd gminny N.N.”. Na pieczątkach z końca 19 wieku już rzadko spotyka się godła. W latach wojny europejskiej i te pieczęcie się zużyły i gminy używają pieczęci bez godeł. Pieczęcie te wyszukałem z wielkim nakładem czasu w starych aktach sądowych, wyciąłem i z powodu niedokładności odbitek, starannie zretuszowałem. Główny zbiór darowałem do Muzeum Narodowego w Krakowie i między temi są unikaty które tylko w jednym egzemplarzu napotkałem. W niniejszym zbiorze są te które znalazłem w dwóch lub więcej odbitkach. Są one rzadkością a może unikatem, gdyż takiego zbioru w żadnem muzeum nie widziałem. Cyfry ołówkiem napisane oznaczają datę dokumentu z którego odnośną pieczęć wyciąłem.”

Należy zaznaczyć, że „album” nie zawiera tylko pieczęci gminnych, ale również parafialne, o czym we wstępie nie znajdziemy informacji, a z tytułu również to nie wynika. Ponadto jako miłośnik ziemi oświęcimskiej jestem nieco rozczarowany, ponieważ występują duże braki względem pieczęci z gmin wokół Oświęcimia. Co ciekawe na samym końcu umieszczona została luźna kartka z listą dotyczącą właśnie powiatu oświęcimskiego i oznaczeniem niektórych pozycji. Brakuje na przykład Polanki Wielkiej, czy sąsiedniej Poręby.

Całe opracowanie można pobrać ze strony biblioteki (LINK) . Problem polega jednak na tym, że udostępniany plik PDF ma spore rozmiary i jego przeglądanie jest dość uciążliwe. Dlatego wybrałem kilkanaście przykładów pieczęci i zamieściłem poniżej.