Pieczęcie gminne na Śląsku (1722-1945)

---

    Z dużym zadowoleniem informujemy naszych czytelników, że dzięki inicjatywie Archiwum Państwowego w Opolu istnieje możliwość uczestniczenia w niesłychanie interesującym projekcie pod nazwą „Pieczęcie gminne na Śląsku”. Ideą tego pionierskiego projektu jest współtworzenie zbioru (kolekcji) śląskich odcisków pieczęci. Każdy czytelnik dysponujący odciskami pieczęci z tego regionu ma możliwość ich dodania do zasobu na portalu. Wystarczy skierować odpowiednią korespondencję na adres podany w zakładce „Kontakt”.

    Jest to oferta nie tylko do społeczności województwa opolskiego, ponieważ jak pokazuje praktyka, w wyniku migracji ludności, różne ciekawe dokumenty urzędowe z interesującymi pieczęciami można odnaleźć w zasadzie w różnych miejscach rozsianych po naszym kraju. Dlatego warto przejrzeć dokumenty znajdujące w rodzinnych archiwach i sprawdzić, czy akurat nie ma tam starego urzędowego pisma z jakieś śląskiej gminy.

    Portal „Pieczęcie gminne na Śląsku” został uruchomiony w drugiej połowie 2021 r. przy współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu Opolskiego. Inicjatywa ta została zrealizowana w ramach programu inwentaryzacji i katalogowania śląskich pieczęci gmin wiejskich z lat 1722-1945. Jednocześnie stanowi ona kontynuację prac nad katalogowaniem pieczęci gminnych na Śląsku, opublikowanych w książce Aleksandry Starczewskiej-Wojnar (kierownik projektu) pt. „Odciśnięta pamięć wspólnoty. Prawne i komunikatywne funkcje pieczęci gmin wiejskich na przykładzie zachodnich powiatów rejencji opolskiej w latach 1816-1933”.

    Autorka gromadziła materiały źródłowe do tej publikacji przez ponda 10 lat. Jak stwierdziła w jednym z wywiadów „Żeby odnaleźć na pewno wszystkie [odciski], należałoby przejrzeć całe 9 kilometrów akt, które mamy w archiwum. Przejrzałam na razie półtora kilometra”. W ramach portalu umieszczono wizerunki pieczęci zaprezentowanych w przywołanej publikacji oraz pieczęcie z terenu całego historycznego Śląska, odnalezione w toku kolejnych kwerend archiwalnych, w tym m.in. pieczęcie z powiatu dobrodzieńskiego.

    Prezentowany na portalu zbiór odcisków pieczęci został zgromadzony na bazie kwerend w polskich i zagranicznych zasobach archiwalnych, w tym w Archiwum Państwowym w Opolu, Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu (zbiór Oskara Wilperta), Archiwum Państwowym we Wrocławiu, a także Archiwum Ziemskim w Opawie (Czechy) i Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlinie.

    W styczniu 2022 w zbiorze znajdowało się już 1706 odcisków pieczęci. Ich średnica z reguły nie przekracza 33 mm. Odciski podzielone zostały na kilka podgrup, widocznych w utworzonej do przeglądania zbioru dedykowanej wyszukiwarce. Dzięki temu poruszanie się po zasobie jest intuicyjne i łatwe.

    Uruchomiony przez Archiwum Państwowe w Opolu portal „Pieczecie gminne ne Śląsku” niewątpliwie stanowi ciekawe wydarzenie sfragistyczne i istotne wsparcie źródłowe zarówno dla sfragistyków i historyków badających lokalną historię, jak również jest pomocnym narzędziem do identyfikacji i analizach porównawczych dla kolekcjonerów odcisków oraz tłoków pieczętnych. Dlatego należy pogratulować świetnego pomysłu, w tym otwarcia się na szeroką współpracę społeczną i życzyć, aby projekt nadal rozwijał się dynamicznie. Jednocześnie zwracamy się tą drogą także do innych Archiwów Państwowych, aby rozważyły podjęcie podobnych inicjatyw (projektów), ponieważ z pewnością mogą one uratować wiele pieczęci od zapomnienia.

    Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy do odwiedzenia strony „Pieczęcie gminne na Śląsku” utworzonej przez Archiwum Państwowe w Opolu: www.pieczeciegminne.pl

Poniżej zaprezentowano 30 wybranych odcisków pieczęci z opisanego zbioru.

Mariusz Kopniak & Janusz Giersz