Z dużym zadowoleniem informujemy naszych czytelników, że dzięki inicjatywie Archiwum Państwowego w Opolu istnieje możliwość uczestniczenia w niesłychanie interesującym projekcie pod nazwą „Pieczęcie gminne na Śląsku”. Ideą tego pionierskiego projektu jest współtworzenie zbioru (kolekcji) śląskich odcisków pieczęci. Każdy czytelnik dysponujący odciskami pieczęci z tego regionu ma możliwość ich dodania do zasobu na portalu. Wystarczy skierować odpowiednią korespondencję na adres podany w zakładce „Kontakt”.
Jest to oferta nie tylko do społeczności województwa opolskiego, ponieważ jak pokazuje praktyka, w wyniku migracji ludności, różne ciekawe dokumenty urzędowe z interesującymi pieczęciami można odnaleźć w zasadzie w różnych miejscach rozsianych po naszym kraju. Dlatego warto przejrzeć dokumenty znajdujące w rodzinnych archiwach i sprawdzić, czy akurat nie ma tam starego urzędowego pisma z jakieś śląskiej gminy.
Portal „Pieczęcie gminne na Śląsku” został uruchomiony w drugiej połowie 2021 r. przy współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu Opolskiego. Inicjatywa ta została zrealizowana w ramach programu inwentaryzacji i katalogowania śląskich pieczęci gmin wiejskich z lat 1722-1945. Jednocześnie stanowi ona kontynuację prac nad katalogowaniem pieczęci gminnych na Śląsku, opublikowanych w książce Aleksandry Starczewskiej-Wojnar (kierownik projektu) pt. „Odciśnięta pamięć wspólnoty. Prawne i komunikatywne funkcje pieczęci gmin wiejskich na przykładzie zachodnich powiatów rejencji opolskiej w latach 1816-1933”.
Autorka gromadziła materiały źródłowe do tej publikacji przez ponda 10 lat. Jak stwierdziła w jednym z wywiadów „Żeby odnaleźć na pewno wszystkie [odciski], należałoby przejrzeć całe 9 kilometrów akt, które mamy w archiwum. Przejrzałam na razie półtora kilometra”. W ramach portalu umieszczono wizerunki pieczęci zaprezentowanych w przywołanej publikacji oraz pieczęcie z terenu całego historycznego Śląska, odnalezione w toku kolejnych kwerend archiwalnych, w tym m.in. pieczęcie z powiatu dobrodzieńskiego.
Prezentowany na portalu zbiór odcisków pieczęci został zgromadzony na bazie kwerend w polskich i zagranicznych zasobach archiwalnych, w tym w Archiwum Państwowym w Opolu, Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu (zbiór Oskara Wilperta), Archiwum Państwowym we Wrocławiu, a także Archiwum Ziemskim w Opawie (Czechy) i Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlinie.
W styczniu 2022 w zbiorze znajdowało się już 1706 odcisków pieczęci. Ich średnica z reguły nie przekracza 33 mm. Odciski podzielone zostały na kilka podgrup, widocznych w utworzonej do przeglądania zbioru dedykowanej wyszukiwarce. Dzięki temu poruszanie się po zasobie jest intuicyjne i łatwe.
Uruchomiony przez Archiwum Państwowe w Opolu portal „Pieczecie gminne ne Śląsku” niewątpliwie stanowi ciekawe wydarzenie sfragistyczne i istotne wsparcie źródłowe zarówno dla sfragistyków i historyków badających lokalną historię, jak również jest pomocnym narzędziem do identyfikacji i analizach porównawczych dla kolekcjonerów odcisków oraz tłoków pieczętnych. Dlatego należy pogratulować świetnego pomysłu, w tym otwarcia się na szeroką współpracę społeczną i życzyć, aby projekt nadal rozwijał się dynamicznie. Jednocześnie zwracamy się tą drogą także do innych Archiwów Państwowych, aby rozważyły podjęcie podobnych inicjatyw (projektów), ponieważ z pewnością mogą one uratować wiele pieczęci od zapomnienia.
Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy do odwiedzenia strony „Pieczęcie gminne na Śląsku” utworzonej przez Archiwum Państwowe w Opolu: www.pieczeciegminne.pl
Poniżej zaprezentowano 30 wybranych odcisków pieczęci z opisanego zbioru.
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0072-Juliusburg-2.jpg)
Il. 1. Pieczęć gminy Juliusburg (Radziejów),
Kreis Cosel (powiat kozielski),
Ø 30 mm, pocz. XX w.,
Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0102-Lohnau-1927-v2.jpg)
Il. 4. Pieczęć gminy Lohnau (Łany), Kreis Cosel (powiat kozielski), Ø 30 mm, pocz. XIX w. (?),
Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0447-Baumgarten-1933-2.jpg)
Il. 7. Pieczęć gminy Baumgarten (Paruszowice), Kreis Kreuzburg (powiat kluczborski), Ø 26 mm, pocz. XX w., Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0580-Grobnig-SPW-2.jpg)
Il. 10. Pieczęć kościoła Gröbnig (Grobniki), Kreis Leobschütz (powiat głubczycki), owalna, 2. poł. XIX w. (?), Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0608-ksling-wilpert-160-2.jpg)
Il. 13. Pieczęć gminy Kösling (Kozłówki), Kreis Leobschütz (powiat głubczycki), owalna, XIX w.,
Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0943-Langenbruck-1905-2.jpg)
Il. 16. Pieczęć gminy Langrnbrück (Moszczanka), Kreis Neustadt (powiat prudnicki), Ø 29 mm,
2. poł. XIX w., Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-1108-carlsruhe-1911-Wilpert-1-2.jpg)
Il. 19. Pieczęć gminy Carlsruhe (Pokój), Kreis Oppeln (powiat opolski), okrągła, XVIII/XIX w., Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-1708-Eiglau-1933-RO-I-11228-s.-601-31-mm-2.jpg)
Il. 25. Pieczęć gminy Eiglau (Dzielów), Kreis Leobschütz (powiat głubczycki), Ø 31 mm,
XIX/XX w., Fot. APO
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2022/01/APO-0905-Kerpen-1723-2.jpg)
Il. 28. Pieczęć gminy Kerpen (Kierpień), Kreis Neustadt (powiat prudnicki), owalna 22 x 24 mm,
1. poł. XVIII w., Fot. APO
Mariusz Kopniak & Janusz Giersz