Wystawa sfragistyczna w Muzeum Narodowym we Wrocławiu

---

Artur Hryniewicz
Dział Numizmatyczno-Sfragistyczny, Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Intrygująca kolekcja rodziny Stenzlów

      W Muzeum Narodowym we Wrocławiu otwarta została 16 czerwca br. bardzo interesująca wystawa sfragistyczna. Już sam jej tytuł „Intrygująca kolekcja rodziny Stenzlów” zapowiada na wstępie niebanalność proweniencyjną i strukturalną prezentowanego zbioru. Frapująca jest sama historia zakupu tej kolekcji. Otóż według zachowanego inwentarza z 1913 roku owdowiała pani A. Stenzel zamieszkała przy obecnej ulicy Grunwaldzkiej 95 sprzedała Śląskiemu Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności we Wrocławiu dwa dokumenty pergaminowe, trzy ołowiane bulle, 56 pieczęci woskowych i dwie papierowe. Za wszystkie te artefakty Muzeum zapłaciło całkiem sporą sumę, bo aż całe 200 marek, ale zakup był wyjątkowy. Pieczęcie były w bardzo dobrym stanie zachowania, połowa z nich pochodziła z XIII i XIV wieku, a jedna nawet z dwunastego stulecia. Poza dwiema bullami papieskimi i jedną bullą doży weneckiego była tam cesarsko-królewska pieczęć majestatyczna, herbowa pieczęć cesarska, konne i herbowe pieczęcie margrabiowskie, książęce oraz hrabiowskie, a ponadto pieczęcie biskupie, klasztorne, szlacheckie, a także duża grupa pieczęci miejskich.

      Już przy pierwszej próbie sprawdzenia kim był zmarły mąż pani A. Stenzel okazało się, że pod wskazanym adresem, ani w roku 1913, ani przed i po tej dacie, nikt o tym nazwisku nie mieszkał. Dokładniejsza analiza zapisów wrocławskich książek adresowych z lat 1900-1920, pozwoliła jednak na wytypowanie właściwej osoby sprzedającej te cenne zabytki – Augustę Stenzel, zd. Ehm, wdowę po Karolu Gustawie Stenzlu (1826-1905), najstarszym synu prof. Gustawa Adolfa Stenzla (1792-1854), historyka i wieloletniego dyrektora Królewskiego Śląskiego Archiwum Prowincjonalnego we Wrocławiu. Myliłby się jednak ten, kto chciałby przypisać te pieczęcie wrocławskim zbiorom archiwalnym. W kolekcji tej nie ma bowiem ani jednej pieczęci śląskiej, a wśród dokumentów zgromadzonych we wspomnianym archiwum trudno byłoby znaleźć dyplomy, do których pasowałyby zakupione sigilla. A to czyni historię powstania tej kolekcji jeszcze bardziej interesującą. Natomiast podanie przez starszą i samotną już panią Augustę fałszywego adresu mogło być spowodowane obawą przed ewentualną próbą kradzieży pozyskanej gotówki lub innych domniemanych precjozów.

      Podczas ostatniej wojny światowej zaginęły oba dokumenty pergaminowe i 10 pieczęci woskowych, w tym dwie XIV-wieczne (margrabiowska i książęca) oraz grupa mniej cennych nowożytnych pieczęci miejskich. Na szczęście pozostałe 80% tego zbioru, stanowiące najcenniejszą jego część, możemy zobaczyć teraz na przygotowanej ekspozycji. Pieczęcie te powiązane są z ośrodkami miejskimi, kościelnymi lub władcami obszarów znajdujących się na obecnych terytoriach Niemiec, Austrii, Czech i Holandii. Wśród najciekawszych eksponatów należałoby wymienić: pieczęć majestatyczną Wacława IV Luksemburskiego, króla Niemiec w latach 1378-1400 i króla Czech w latach 1378-1419, pieczęć herbową Zygmunta Luksemburskiego, króla Niemiec w latach 1410-1437, króla Czech w latach 1419-1437 i cesarza rzymskiego w latach 1433-1437, pieczęć konną hrabiego Gerharda IV (?), władcy Hrabstwa Diez w latach 1281-1306, pieczęć z contrasigillum kapituły katedry św. Marcina z XIV w., pierwszą wielką pieczęć ogólnomiejską miasta Andernach (Nadrenia-Palatynat) z końca XII w., pierwszą wielką pieczęć miasta Eschwege (Hesja), po 1261 r., czy też pierwszą wielką pieczęć miasta Lemgo (Nadrenia Północna-Westfalia), po 1220 r.

    Ekspozycji głównej towarzyszą jeszcze dwie małe prezentacje w sąsiednich gablotach. W pierwszej wybór ołowianych bulli papieskich, dożów weneckich i soboru powszechnego w Bazylei, natomiast w drugiej osiem gipsowych odlewów pieczęci XIII- i XIV-wiecznych, pochodzących z XIX-wiecznych kolekcji Karla Richarda Lepsiusa, Friedricha Augusta Vossberga oraz Karla von Savy.

Wystawa będzie czynna przez cały okres wakacyjny, aż do 5 września 2021 r.