W prezentowanym na portalu cyklu „Śladami pieczęci” bohaterami krótkich not biograficznych były dotychczas różne ciekawe osoby, które używały przedstawionych w tych notach pieczęci, a do tego zapisały się w mniejszym lub większym stopniu w naszej historii. Warto jednak przywołany cykl nieco rozbudować i wyjść szerzej poza tłoki osobiste. Dlatego tym razem zostanie zaprezentowany tłok pieczętny związany z majątkiem ziemskim. Dzieje i historia tego majątku mogą być interesujące co najmniej z trzech powodów. Po pierwsze ze względu na znajdujący się na jego terenie zabytkowy pałac, po drugie gości, którzy go niegdyś odwiedzali, a po trzecie – przywołanie majątku i jego właścicieli w polskiej epopei narodowej „Pan Tadeusz”. Tłok pieczętny, którego śladem będziemy podążali, to pieczęć kasy majątku Objezierze (il. 1).
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/05/Kasa-Majętności-Obiezierza-p.jpg)
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/05/Kasa-Majętności-Obiezierza-trzonek-p.jpg)
Il. 1. Pieczęć kasy majątku Objezierze (fot. J. Giersz)
Objezierze to wieś położona obecnie w powiecie obornickim, na południowy zachód od Obornik. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą już z XII wieku. Z początku stanowiła ona uposażenie komandorii joannitów w Poznaniu. Na przestrzeni wieków stosunkowo często zmieniała właścicieli. W XIV wieku była własnością rycerskiego rodu Nałęczów, później Objezierskich herbu Nałęcz, którzy utrzymali część majątku w swoim posiadaniu aż do początku XVIII w. W przypadku pozostałej części właścicielami majątku w XVII w. byli Przespolewscy, Siedleccy, Zawadzcy oraz na przełomie XVII/XVIII w. Tomiccy. W połowie lat 20. XVIII w. cała posiadłość przeszła w ręce Węgorzewskich herbu Leszczyc. W 1772 r. właścicielem majątku został Wojciech Węgorzewski, generał adiutant JKM. Dzięki jego staraniom w latach 1786 – 1788 wybudowana została okazała, klasycystyczna rezydencja, bogato dekorowana wewnątrz. Znajdowały się w niej m.in. liczne dzieła sztuki, obszerny księgozbiór oraz wiele zbytków archeologicznych pochodzących z okolic. Równocześnie z budową pałacu powstał park krajobrazowy z romantycznymi altankami i drewnianymi pawilonami. Osobą faktycznie zarządzającą majątkiem była żona generała – Aniela Węgorzewska z Kwileckich, która kierowała zarówno życiem gospodarczym, jak i kulturalnym. W 1804 r. na jej zaproszenie goszczono w Objezierzu m. in. Juliana Ursyna Niemcewicza. Po bezpotomnej śmierci ostatniego przedstawiciela rodu Węgorzewskich rozpoczął się okres długich sporów o majątek objezierski. Ostatecznie jego właścicielem został Klemens Kwilecki, brat Anieli Węgorzewskiej.
W 1828 r. po ślubie córki Klemensa – Heleny Kwileckiej (il. 2) z Wincentym Turno herbu Trzy Kotwice (patrz pieczęć), Objezierze jako dobra posagowe przechodzą we władanie Turnów, acz nie bez problemów. Kolejnym dziedzicem majątku był Hipolit, a następnie jego syn Stanisław. Turnowie kontynuowali artystyczne i naukowe zainteresowania poprzedników i zgromadzili w pałacu cenną kolekcję dzieł sztuki, obszerny księgozbiór oraz duży zbioru rękopisów. Pałac został przebudowany przez Turnów w latach 1840 – 1841 oraz 1905 – 1906 (m. in. przedłużono budynek o dwa boczne jednoosiowe aneksy). Na ilustracji 3 znajduje się karta pocztowa z widokiem pałacu jeszcze sprzed 1905 r. – brak bocznych aneksów (por. il. 5).
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/11/Helena-Kwilecka-2-1.png)
Il. 2. Helena z Kwileckich Turno
(źródło https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication/6263/edition/6171)
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/11/objezierza_po-korekcie-1024x621.jpg)
(źródło https://polona.pl/search/?query=objezierze&filters=public:1)
Kontynuując dobre tradycje, Objezierze w XIX w. stało się atrakcyjnym miejscem nie tylko do wypoczynku, ale i twórczej pracy, wymiany myśli i poglądów, a także dyskusji politycznych. Potwierdzeniem tego byli goście, którzy chętnie przebywali w majątku. Oprócz wcześniej już wspominanego Juliana Ursyna Niemcewicza, w pałacu gościli m. in: Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Narcyza Żmichowska, Wincenty Pol, Bibianna Moraczewska i Marceli Motta.
Szczególnie ważny dla Objezierza, a i dla polskiej literatury, był pobyt naszego wieszcza A. Mickiewicza, który dwukrotnie tu gościł. Pierwszy raz odwiedził majątek między 15 a 23 grudnia 1831 r., a drugi raz 1 stycznia 1832 r. W trakcie jego pobytu zapewne wspominano i rozmawiano o rodzinnym konflikcie Kwileckich z Turno, dotyczącym podziału majtku po śmierci Klemensa Kwileckiego, zmarłego w 1826 r. Czwórka jego dzieci, tj. trzech synów i córka Helena (żona Wincentego Turno) bardzo długo nie mogli dość do porozumienia w sprawie Objezierza. Konflikt zakończył się ugodą zawartą dopiero w 1830 r. Echa tych waśni możemy znaleźć na stronach naszej narodowej epopei „Pan Tadeusz” (księga XI),
„Wszakże były przykłady; pamiętam procesy,
W których się działy gorsze niż u nas ekscesy,
A intercyza cały zakończyła kłopot:
Tak z Borzdobohatymi pogodził się Łopot,
Krepsztulowie z Kupściami, Putrament z Pikturną,
Z Odyńcami Mackiewicz, z Kwileckimi Turno”.
Przywołanie Objezierza znajdujemy jeszcze w księdze VII,
„… więc z panem Józefem
Grabowskim, który teraz jest rejmentu szefem,
A podówczas żył na wsi blisko Objezierza,
Polowaliśmy na małego zwierza”.
Dodatkowo sam spór Horeszków z Soplicami o zamek w „Panu Tadeuszu” był podobno inspirowany waśniami właśnie pomiędzy Kwileckimi a Turno.
Wymieniając wybitne osoby związane z kulturą polską, których aktywność w mniejszym lub większym stopniu przeplatała się z pobytem w Objezierzu, nie może zabraknąć jeszcze jednaj znaczącej postaci. Chodzi o wybitnego uczonego, humanistę o rozległej wiedzy i zainteresowaniach, dramaturga i działacza społecznego – Antoniego Małeckiego. Urodził się on w Objezierzu 16 lipca 1821 r. Mając zaledwie 23 lata obronił doktorat z filologii. Oprócz historii literatury zajmował się także językoznawstwem, filologią klasyczną, slawistyką, a także heraldyką. Był także historykiem-mediewistą. W swojej karierze naukowej pełnił kilka ważnych funkcji, był m.in. rektorem Uniwersytetu Lwowskiego i posłem na Sejm Krajowy Galicji. Dodatkowo pracował jako profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie w Innsbrucku.
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/11/Antoni-Malecki-portret.jpg)
Il. 4. Antoni Małecki
(Źródło: Tygodnik Ilustrowany nr 220 z 12 grudnia 1863 r.)
Jego osiągnięcia naukowe i literackie zostały docenione jeszcze za życia. Otrzymywał liczne nagrody, a w 1863 r. ukazał się w Tygodniku Ilustrowanym wielostronicowy artykuł w dwóch częściach, autorstwa Fr. Henryka Lewenstana pt. „Antoni Małecki – szkic biograficzno-literacki”. W artykule tym, który był przeglądem jego dotychczasowego dorobku naukowo-literackiego, został oceniony bardzo wysoko. Szczególnie podkreślono jego olbrzymi wkład w badania nad językiem polskim. Zmarł w 1913 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
W czasie II wojny światowej pałac w Objezierzu wraz z majątkiem został zagrabiony przez Niemców i oddany do dyspozycji Artura Greisera gauleitera Warthelandu (Kraju Warty). Po wojnie w 1946 r. Ministerstwo Rolnictwa otworzyło w pałacu Ośrodek Szkoleniowy PGR i od tego czasu do chwili obecnej obiekt ten pełni funkcje szkoleniowo-dydaktyczne. Aktualnie mieści się tam Zespół Szkół im. Adama Mickiewicza, który składa się z gimnazjum, technikum i zasadniczej szkoły zawodowej z oddziałami integracyjnymi. Obecny widok pałacu przedstawia il. 5.
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/11/zespol_palacowy_z_Objezierze_01_2.jpg)
(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Objezierze)
Na zakończenie, przechodząc już do samej pieczęci, warto jeszcze wspomnieć o jej wytwórcy. Pieczęć powstała w warsztacie Fryderyka Wilhelma Belowa znakomitego poznańskiego grawera. Wyroby jego charakteryzowały się wysoką jakością wykonania. Znany jest on przede wszystkim z realizacji zamówień pieczęci dla parafii i władz kościelnych.
![](https://sigillarium.pl/wp-content/uploads/2020/11/Kasa-Majetnosci-Obiezierza-sygn.-p.jpg)
Pieczęcie jego autorstwa są poszukiwane na rynku kolekcjonerskim, ponieważ do dnia dzisiejszego nie zachowało się ich wiele. W 2015 r. Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu zorganizowało wystawę poświęconą temu grawerowi pt. Fryderyk Wilhelm Below (1822-1895) – Pieczętarz i Artysta. Więcej o jego życiu i pracach można dowiedzieć się w artykule: Wytwórcy pieczęci – F. W. Below.
Opracowanie: Janusz Giersz
Źródła:
https://regionwielkopolska.pl/katalog-obiektow/palac-w-objezierzu/
http://www.zs.objezierze.pl/historia.htm
http://www.zs.objezierze.pl/patron.htm
https://kulturaupodstaw.pl/pan-tadeusz-w-objezierzu/
Tygodnik Ilustrowany nr 220 z 12 grudnia 1863 r.
Tygodnik Ilustrowany nr 221 z 19 grudnia 1863 r. http://www.bilp.uw.edu.pl/ti/1863/foto/n473.htm