W lutym do Galerii Sigillarium.pl dzięki uprzejmości prywatnych kolekcjonerów pozyskano informacje o 10 tłokach pieczętnych i jednym stemplu. Wśród zebranych obiektów dominuje grupa 5 eksponatów bezpośrednio lub pośrednio powiązanych z wojskowością. Prezentując je w ujęciu chronologicznym, na pierwszym miejscu należy wskazać tłok pieczętny Michała Trzeciaka – marszałka powiatu lityńskiego. Powiat ten został utworzony w 1795 r. jako jednostka administracyjna wchodząca w skład guberni bracławskiej, a potem guberni podolskiej. Siedzibą powiatu było miasto Lityn (znajdujące się niedaleko Winnicy). Dysponent tłoka – na co wskazują odznaczenia umieszczone poniżej tarczy herbowej (np. medal pamiątkowy „Wkroczenia do Paryża” w 1814 r.) – uczestniczył w walkach w okresie napoleońskim.
Kolejnym eksponatem powiązanym z wojskowością poprzez dysponenta, jest tłok pieczętny Władysława Ignacego Gniazdowskiego, właściciela majątku Radziki Małe. W młodości uczestniczył on w powstaniu styczniowym w oddziale Józefa Tłuchowskiego. Wyrokiem sądu został za to zesłany na Syberię. Powrócił do kraju dopiero w 1868 r. na mocy amnestii carskiej. Majątek Radziki Małe był w posiadaniu rodziny Gniazdowskich do 1939 r., kiedy to ostatni właściciele – Tadeusz Gniazdowski wraz z żoną Teresą z Sierakowskich – zostali zamordowani przez niemiecki Selbstschutz.
Trzecim eksponatem jest tłok pieczętny I Polskiej Drużyny Strzeleckiej we Lwowie, utworzonej w 1911 r. i przekształconej w sierpniu 1914 r. przez J. Piłsudskiego – podobnie jaki inne drużyny strzeleckie – w I Kompanię Kadrową, a następnie Legiony Polskie. Czwartym tłokiem pieczętnym powiązanym wprost z wojskowością jest tłok Wojskowego Sądu Rejonowego z Bydgoszczy z okresu II RP, wykonany przez prywatnego grawera na bazie półproduktu wytworzonego przez Mennicę Państwową. Natomiast ostatnim z tej grupy jest stempel Koła Byłych Żołnierzy Pułku 4. Pancernego „Skorpion” (PSZ), które swoją siedzibę miało w Londynie. Pułk wsławił się m.in. w maju 1944 r. w bitwie o Monte Casino, a później o Bolonię. W kampanii włoskiej poległo 46 żołnierzy w tym 12 oficerów; rannych zostało 174, a zaginęło 3.
Wśród pozostałych interesujących tłoków pieczętnych, zaprezentowanych w tym miesiącu w Galerii Sigillarium.pl, warto wskazać także tłok cesarsko królewskiej administracji powiatu siedleckiego z okresu zaboru austriackiego (1795-1807), a także tłok z Królestwa Prus z okresu napoleońskiego (z legendą w języku francuskim), którego dysponentem była specjalna komisja do spraw egzekwowania praw i należności królewskich.
Na uwagę zasługują jeszcze trzy tłoki. Jeden szlachecki z początku XX w. – należący do włoskiej rodziny Borgogelli Ottaviani, której jeden z protoplastów był komendantem straży watykańskiej, a majątek rodowy znajdował się m.in. w miejscowości Fano niedaleko Ankony.
Drugi tłok, to tłok cechu stelmachów ze Stęszewa z II połowy XIX w., wytwarzających karety i powozy, zawierający w polu pieczęci nadwozie karety z widocznym jednym oknem i kozłem dla woźnicy lub stangreta. Ostatni tłok, o którym warto wspomnieć, to tłok kościoła parafialnego pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z miasta Tasov w Czechach z datą 1794 r., zawierający w polu pieczęci m.in. misternie wykonany wizerunek barokowego kościoła z tej miejscowości.
Tłoki pieczętne zaprezentowano poniżej w kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości (lub państwa) przywołanej w legendzie lub odtworzonej ze źródeł historycznych. Dodatkowo zostaną one umieszczone w odpowiednich grupach tematycznych sekcji -> Galeria – zbiory prywatne.
Tłoki pieczęci i stempli z ziem historycznie związanych z państwem polskim
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | BYDGOSZCZ Wojskowy Sąd Rejonowy |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 36 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | na rancie matrycy numer grawera 2 |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 63 mm |
| 7b | 50 mm |
| 7c | 13 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: * WOJSKOWY SĄD REJONOWY // W BYDGOSZCZY |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy obrzeżeniem ciągłym, wizerunek orła w koronie, ustalony dla godła herbu Rzeczypospolitej Polskiej w 1927 r. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | na odwrociu matrycy nr ewidencyjny 400 |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | LITYN [UKRAINA] Marszałek powiatu lityńskiego |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | owalna 29 x 34 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu, ślad po tulei do jego zamocowania |
| 7a | 4.9 mm |
| 7b | – |
| 7c | 4,9 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku: Pieczęć Marszałka Powiatu Lityńskiego w polu: M (ichał) / T (rzeciak) |
| 10 | W polu tarcza szwajcarska z odmianą herbu Sas. Powyżej korona o trzech fleuronach i dwóch pałkach. Po bokach inicjały. W klejnocie trzy strusie pióra przebite strzałą. Po prawej stronie tarczy gałązka laurowa, po lewej palmowa, przekrzyżowane pod tarczą. Pod nimi dwa odznaczenia: medal pamiątkowy „Wkroczenie do Paryża”, NN. Na zewnątrz pola pieczęci pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Michał Trzeciak |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | LONDYN [WIELKA BRYTANIA] Koło Byłych Żołnierzy Pułku 4. Pancernego „Skorpion” |
| 3a | guma |
| 3b | drewno |
| 4 | prostokątna 28,5 x 75 mm |
| 5 | wypukłolany |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce, lakierowany na czarno |
| 7a | 60 mm |
| 7b | 57 mm, w tym stopka 6 mm (mosiądz, prostokąt 37 x 76 mm), skuwka 5 mm (Ø 9 mm) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w polu: KOŁO B (yłych) ZOŁNIERZY // PULKU 4 PANCERNEGO // ‘’SKORPION’’ |
| 10 | W polu stempla napis w trzech wierszach. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: 4. Pułk Pancerny „Skorpion” Na odwrocie stopki odcisk matrycy na papierowym podkładzie. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | LWÓW [UKRAINA] I Polska Drużyna Strzelecka |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | owalna 31 x 38 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | na rancie matrycy sygnatura wytwórcy: Z. WOJCIECHOWSKI // RYTOWNIK- LWÓW |
| 7 | brak uchwytu, gwintowany trzpień do jego zamocowania |
| 7a | 32 mm |
| 7b | 25,5 mm |
| 7c | 6,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: + I POLSKA DRUŻYNA STRZELECKA + // WE LWOWIE |
| 10 | W polu pieczęci autorski wizerunek ukoronowanego orła (zbliżony do orła kazimierzowskiego). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | Zobacz: Sigillarium.pl, Drogi do wolności |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | RADZIKI MAŁE Władysław Ignacy Gniazdowski |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | prostokątna 21 x 34 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | na podstawie mechanizmu numer 555 |
| 7 | matryca osadzona w mechanizmie sprężynowym, uchwyt toczony o kulistej gałce, lakierowany na czarno, pęknięty u podstawy |
| 7a | 182 mm, po wciśnięciu 148 mm |
| 7b | 74 mm, w tym skuwka 6 mm (Ø 19 mm) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w polu (w półotoku górnym): WŁADYSŁAW GNIAZDOWSKI w polu (poniżej półotoku): RADZIKI MAŁE |
| 10 | W polu pieczęci napis w półotoku górnym i wierszu poniżej. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Dwór Radziki Małe Władysław Ignacy Gniazdowski mając 18 lat uczestniczył w powstaniu styczniowym w oddziale Józefa Tłuchowskiego. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | SIEDLCE Cesarsko królewska administracja powiatu siedleckiego |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 38 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu, fragment tulei do jego zamocowania |
| 7a | 12,7 mm |
| 7b | 7,2 mm |
| 7c | 5,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: K (aiserlich) K (önigliche) SIEDLZER. CRAI (s) VERWALTUNG |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, godło Cesarstwa Austrii – dwugłowy orzeł w koronie cesarskiej ze wstęgami, trzymający w szponach miecz i jabłko, a na piersi, na krzyżu, tarczę z herbem Habsburgów otoczoną łańcuchem Orderu Złotego Runa. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie wieńcowe. |
| 11 | – |
| 12 | 1795-1807 |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | STĘSZEW Cech stelmachów |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 36 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka |
| 7 | brak, trzpień do jego zamocowania |
| 7a | 24 mm |
| 7b | – |
| 7c | 7 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: DIE STELLMACHER INNUNG w półotoku dolnym: ZU STENSZEWO w polu (pod belką): 1856 |
| 10 | W polu pieczęci nadwozie karety o formie zamkniętego pudła z jednym oknem i kozłem, poniżej belka, pod belką napis (rok). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | ZDZIECHOWICE PIERWSZE Urząd Pocztowo – Telekomunikacyjny |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 30 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | na rancie matrycy numer grawera 35 |
| 7 | brak uchwytu |
| 7a | 9 mm |
| 7b | – |
| 7c | 9 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: * URZĄD POCZT (owo) – TELEKOM (unikacyjny) * w półotoku dolnym: ZDZIECHOWICE k (oło) ZAKLIKOWA |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek orła ustalony dla godła herbu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1955 r. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | na odwrociu matrycy numer ewidencyjny 257493 |
Inne tłoki pieczęci
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | FANO [WŁOCHY] Borgogelli Ottaviani |
| 3a | cyna |
| 3b | drewno |
| 4 | nieregularna 46,5 x 27 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | prostopadłościan o podstawie prostokąta 48 x 27 mm |
| 7a | 23 mm |
| 7b | 21 mm |
| 7c | 2 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na kartuszu krzyż maltański, na nim tarcza dwudzielna w słup. W polu pierwszym wspięty jednorożec, w polu drugim na skosie trzy kule. Tarcza zwieńczona koroną o dziewięciu pałkach. W klejnocie półjednorożec. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Borgogelli |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | [KRÓLESTWO PRUS] Specjalny urząd ds. egzekwowania praw i należności królewskich |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 21 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce |
| 7a | 75 mm |
| 7b | 72,5 mm |
| 7c | 2,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: EXTRAORD (inaire) POURLAREGIEDESDROITSDUROI {po rozdzieleniu: EXTRAORD (inaire) POUR LA REGIE DES DROITS DU ROI} |
| 10 | W polu pieczęci pruski orzeł w koronie, z mieczem i berłem w szponach oraz ukoronowanym monogramem FRW na piersi. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie sznurowe. |
| 11 | – |
| 12 | Tłok pieczętny z okresu napoleońskiego (legenda w języku francuskim). |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | TASOV [CZECHY] Kościół parafialny pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła |
| 3a | stal |
| 3b | stal |
| 4 | okrągła Ø 40 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt o ośmiokątnej podstawie, stanowiący ze stopką jednolitą całość |
| 7a | 122 mm |
| 7b | 118 mm, w tym stopka 13 mm, cokół 2 mm |
| 7c | 4 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: * SIGILLUM PAROCH (ialis) ECCLE (siae) IN OPPIDO TASSAU 1794 w polu (na belce): S (ancti) S (ancti) APOSTOLI PET (rus) ET PAUL (us) w polu (poniżej belki): PATRONI ECCLESIAE |
| 10 | Pole pieczęci dwudzielne w pas, oddzielone od pola legendy obrzeżeniem sznurowym. W polu pierwszym, na murawie, wzajemnie zwrócone en face postacie św. Apostołów Piotra i Pawła w powłóczystych szatach, z nimbami wokół głów. Po prawej leżący na murawie krzyż. Poniżej na belce rozdzielającej pola napis. W polu drugim, na pagórku, kościół z wieżą po prawej stronie, otoczony parkanem z bramą po lewej. Powyżej napis. Po prawej, poza parkanem, stojący krzyż. Poniżej, poza parkanem, na murawie przekrzyżowane klucz i miecz. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie wieńcowe. |
| 11 | – |
| 12 | – |