W miesiącu wrześniu pozyskano do Galerii Sigillarium.pl od prywatnych kolekcjonerów fotografie jedenastu tłoków pieczętnych i dwóch stempli. Zbiór nowych nabytków jest różnorodny i zawiera kilka bardzo ciekawych egzemplarzy. Wśród nich przede wszystkim należy wymienić tłok pieczętny hrabiego Gabriela Wyhowskiego (1671-1720), dworzanina króla Jana III, administratora oławskich dóbr królewicza Jakuba Sobieskiego. Posiadał on majątki w Sośnicowicach, Łączy, Bojszowie, Rachowicach, Łanach Wielkich i Brodach. Zarządzanie swoimi dobrami powierzył opactwu cysterskiemu w Rudach, które posiadało m.in. kopalnie rudy, kuźnice miedzi oraz żelaza, a produkty rozprowadzało po całym Śląsku. Opactwo dysponowało także własną gorzelnią, browarem, stawami hodowlanymi oraz winnicami. Warto także zaznaczyć, że Gabriel Wyhowski miał dwóch braci. Stefan był marszałkiem dworu Jadwigi Sobieskiej, a Daniel kasztelanem mińskim. Po śmierci Gabriel Wyhowski został pochowany w krypcie kościoła w opactwie w Rudach, którą wybudował za własne pieniądze. Obecnie opactwo jest jednym z najciekawszych zabytków architektonicznych regionu, udostępnionym dla zwiedzających.
Kolejnymi ciekawymi obiektami o istotnej randze historycznej są trzy wojskowe tłoki. Dwa z nich dotyczą Polskich Sił Zbrojnych, tj. Sztabu Głównego oraz Przedstawiciela Czerwonego Krzyża na terenie PSZ. Ciekawym egzemplarzem jest także tłok Komendy Okręgu Nr 5 w Krakowie Polskiej Armii Ludowej, lewicowej organizacji konspiracyjnej działające w latach 1943-1945. Wśród pozyskanych tłoków znajduje się także tłok Sekretariatu Zarządu Naczelnego Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego z Kielc z lat 1914-1916. Celem organizacji było niesienie pomocy moralnej i materialnej w walce zbrojnej o niepodległość Polski. W czasie I wojny światowej Liga współdziałała z Polską Organizacją Wojskową, oddelegowując swe członkinie do wspólnych sekcji: sanitarnej i poczty polowej. Dodatkowo członkinie Ligi dostarczały mieszkań dla emisariuszy Piłsudskiego, ukrywały „spalonych” członków POW, organizowały i utrzymywały składy nielegalnych wydawnictw i broni. W sierpniu 1916 roku Liga zmieniła nazwę na Liga Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego. W Lidze aktywnie działa m.in. pisarka Maria Dąbrowska.
W grupie pozostałych tłoków warto jeszcze wymienić dwa dominia (majątki ziemskie): Przytęka oraz Turady, a także tłok pieczętny Zarządu Miejskiego w m. st. Warszawie z lat 1938-1939. Na uwagę zasługuje także tłok cechu ciesielskiego z miasta Steyr w Austrii z przełomu XVII i XVIII w.
Tłoki pieczętne zaprezentowano poniżej w kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości (lub państwa) przywołanej w legendzie lub odtworzonej ze źródeł historycznych. Dodatkowo zostaną one umieszczone w odpowiednich grupach tematycznych sekcji -> Galeria – zbiory prywatne.
Tłoki pieczęci i stempli z ziem historycznie związanych z państwem polskim
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | BRODOWE ŁĄKI Do przesyłek rejestrowanych |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | prostokątna 17 x 38 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o wydłużonej gałce |
| 7a | 86 mm |
| 7b | 79 mm, w tym skuwka 11 mm (Ø 15 mm) |
| 7c | 7 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w polu: R (ejestrowana) / BRODOWE // ŁĄKI // No. |
| 10 | Pole stempla trójdzielne, w polu pierwszym napis, w polu drugim napis w dwóch wierszach (nazwa miejscowości), w polu trzecim napis. Na zewnątrz, wokół pola stempla, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | DAROMIN Urząd Pocztowo – Telekomunikacyjny |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 30 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu |
| 7a | 8,5 mm |
| 7b | – |
| 7c | 8,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: * URZĄD POCZT (owo). – TELEKOM (unikacyjny). * w półotoku dolnym: DAROMIN |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek orła ustalony dla godła herbu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1955 r. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Na odwrocie matrycy numer ewidencyjny 190 556. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | KIELCE Sekretariat Zarządu Naczelnego Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 32 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 98 mm |
| 7b | 91 mm, w tym skuwka 7 mm (Ø 18 mm) |
| 7c | 7 mm |
| 8 | na gałce uchwytu znacznik prawidłowego ustawienia tłoka (pineska) |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku:* SEKRETARYAT ZARZ (ądu). NACZ (elnego). L (igi). K (obiet). P (ogotowia). W (ojennego). |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, napis w dwóch wierszach (w drugim nazwa miejscowości). Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Liga Kobiet Pogotowia Wojennego |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | KRAKÓW Komenda Okręgu Nr 5 Polskiej Armii Ludowej |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 35 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu, trzpień do jego zamocowania |
| 7a | 35 mm |
| 7b | – |
| 7c | 6 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku: • KOM (enda) OKRĘGU Nr 5 w KRAKOWIE • // POLSKIEJ ARMII LUDOWEJ |
| 10 | W polu pieczęci wizerunek autorski orła polskiego. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Polska Armia Ludowa |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | LONDYN [WIELKA BRYTANIA] Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie Sztab Główny |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 33 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu, gwintowany trzpień do jego zamocowania |
| 7a | 42,5 mm |
| 7b | 33 mm, w tym cokół 18 mm |
| 7c | 9,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: SZTAB GŁÓWNY w półotoku dolnym: POLISH GENERAL STAFF |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek orła w koronie wzorowany na wizerunku orła ustalonego dla godła herbu Rzeczypospolitej Polskiej w 1927 r. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | W dywizorach o formie okręgu umieszczony nr 1. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | LONDYN [WIELKA BRYTANIA] Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie Pełnomocnik Polskiego Czerwonego Krzyża |
| 3a | guma |
| 3b | drewno |
| 4 | trójkątna z uszczerbionymi narożnikami; podstawa 62 mm, wysokość 30 mm |
| 5 | wypukłolany |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 84 mm |
| 7b | 79 mm, w tym stopka 12 mm (32 x 66 mm), skuwka 6 mm (Ø 15 mm) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | na szczycie uchwytu sygnatura wytwórcy na papierowym podkładzie: H. J. RYMAN LTD. // LONDON |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w polu: + // PELNOMOCNIK // POL (skiego). CZERW (onego). KRZYŻA // na terenie POL (skich). SIL ZBROJNYCH |
| 10 | W polu pieczęci symbol Czerwonego Krzyża, poniżej napis w trzech wierszach. |
| 11 | – |
| 12 | Na odwrocie stopki odcisk matrycy na papierowym podkładzie. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | PRZYTĘKA Dominium |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 30 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu, trzpień do jego zamocowania |
| 7a | 28 mm |
| 7b | 24 mm |
| 7c | 4 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: PIECZĘĆ DOMINIUM PPRZYTĘKA |
| 10 | W polu na owalnej tarczy kartuszowej herb Nałęcz. Powyżej korona o pięciu pałkach. W klejnocie, pomiędzy rogami jelenia – panna w sukni, z włosami rozpuszczonymi, spowitymi nałęczką. Dziewczyna trzyma się oburącz poroża. Po bokach tarczy girlandy. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie sznurowe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | MAKÓW Kierownictwo Publicznej Szkoły Powszechnej |
| 3a | guma |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 47 mm |
| 5 | wypukłolany |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 110 mm |
| 7b | 72 mm |
| 7c | 4 mm |
| 8 | na gałce uchwytu znacznik prawidłowego ustawienia tłoka (pineska), na stopce szyld wytwórcy: A. FISCHHAB // KRAKÓW, Grodzka 50 |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: • KIEROWNICTWO PUBLICZNEJ SZKOŁY POWSZECHNEJ • w półotoku dolnym (wewnętrznym): IM. ŚW. JANA KANTEGO w półotoku dolnym (zewnętrznym): w MAKOWIE KRAKOWSKM |
| 10 | W polu pieczęci wizerunek orła w koronie, ustalony dla herbu Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 r., z uszczerbioną koroną. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | TURADY Dominium |
| 3a | stal |
| 3b | stal |
| 4 | okrągła Ø 34 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt w formie graniastosłupa o ośmiokątnej podstawie, stanowiący ze stopką i matrycą jedną całość |
| 7a | 66 mm |
| 7b | 63 mm, w tym stopka 17 mm |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: DOMINIUM TURADY. |
| 10 | W polu pieczęci stół prostokątny, przy nim cztery osoby siedzące na krzesłach, trzymające w prawym ręku gałązki. Na stole wazon?/butla? Poniżej stołu i osób ponoplia nowożytne: chorągwie, szable, armaty, bębny, kule. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | WARSZAWA Zarząd Miejski w m. st. Warszawie |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 37,5 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | na krawędzi matrycy tłoka nr 100 |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce |
| 7a | 98 mm |
| 7b | 88,5 mm, w tym skuwka 8 mm (Ø 18 mm) |
| 7c | 9,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: ZARZĄD MIEJSKI W M (ieście). STOŁ (ecznym). WARSZAWIE |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy obrzeżeniem ciągłym, wizerunek syreny ustalony dla herbu Warszawy w 1938 r. – syrena trzymająca nad głową w prawej ręce szablę, a w lewej tarczę, powyżej szabli zamknięta korona królewska. Po prawej stronie syreny nr 2. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Wytwórca matrycy: Roman Roch Kowalski, Warszawa, ul. Leszno 23, pieczęć używana w latach 1938-1939. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | SOŚNICOWICE Gabriel Wyhowski |
| 3a | srebro |
| 3b | – |
| 4 | owalna 31 x 28 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu |
| 7a | 2,5 mm |
| 7b | – |
| 7c | 2,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku (na szarfie):: GABRIEL • S (acri) : R (omani) : I (mperii) : COMES • DE • WYHOWSKİ : |
| 10 | W polu pieczęci tarcza pięciopolowa. W polu pierwszym, sercowym, orzeł polski (z herbem Abdank na piersi?), w polu drugim herb Meszczeryn, w polu trzecim herb Eygird (Ejgird), w polu czwartym herb Gozdawa, w polu piątym herb Pełnia v Iwanicki?. Nad tarczą dwa hełmy z labrami zwieńczone koronami o trzech fleuronach i dwóch pałkach. W klejnocie po prawej orzeł, w klejnocie po lewej, pomiędzy dwiema trąbami wylotami w prawo i w lewo, gołąb trzymający w dziobie gałązkę oliwną?. Po bokach tarczy labry. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie wieńcowe. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Gabriel Wyhowski (1671-1720) był m.in. właścicielem miejscowości: Rachowice, Sośnicowice, Łany Wielkie, Brody, Łącza. Jego majątkiem zarządzało opactwo cysterskie w Rudach. Zobacz dodatkowo herb Aleksandra Benedykta Wyhowskiego (1649-1714). |
Inne europejskie tłoki pieczęci
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | [FRANCJA] Biskup |
| 3a | brąz, stal |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 33 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | – |
| 7a | 10 mm |
| 7b | 7 mm (stopka) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na francuskiej (nowej) tarczy kartuszowej trzy infuły w układzie 2,1. Na każdej krzyż równoramienny. Nad tarczą krokiew. Po prawej infuła, po lewej pastorał. Po bokach tarczy gałązki palmowe. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie; perełkowe i ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | dolna matryca suchej pieczęci, na odwrocie stopki nr 1 |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | STEYR [AUSTRIA] Cech ciesielski |
| 3a | srebro |
| 3b | róg, drewno |
| 4 | okrągła Ø 38 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 80 mm |
| 7b | 77,5 mm, w tym cokół 16 mm (wykonany z rogu) |
| 7c | 2,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: * S (iegel) + E (?) + E (?) + H (and) + W (erck) + D (er) + ZIMERLEITH + ZV + STEYR + 1618 * |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy podwójnym obrzeżeniem ciągłym, na tarczy kartuszowej węgielnica prostokątna skrzyżowana z rozwartym cyrklem ostrzami w dół. Po bokach i poniżej tarczy elementy roślinne. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie; ciągłe i wieńcowe. |
| 11 | – |
| 12 | – |