W marcu pasjonaci sfragistyki kolejny raz nie zawiedli oczekiwań Czytelników i przekazali do Galerii Sigillarium.pl informacje o 10 tłokach pieczętnych. Grupa tych obiektów jest mocno zróżnicowana ale zawiera kilka unikatów. Niewątpliwie najciekawszym i jednocześnie najrzadziej spotykanym na rynku kolekcjonerskim jest tłok pieczętny Adolfa II – księcia Schaumburgu-Lippe, niewielkiego państwa niemieckiego ze stolicą w Bückeburgu (Dolna Saksonia), istniejącego w latach 1643-1918. Cały obszar liczył 340 km². Liczba ludności rosła od 17 tys. w 1766 roku do 53 277 w 1939. Adolf II (Bernard Moritz Ernst Waldemar) urodził się 23 lutego 1883 r. Stadthagen. Studiował m.in. w Genewie i służył – jak wszyscy jego przodkowie – w armii. Po śmierci dziadka (Adolfa I) 8 maja 1893 został następcą tronu, natomiast 29 kwietnia 1911 kiedy zmarł jego ojciec, obrano go nowym monarchą. Po klęsce Cesarstwa w I wojnie światowej i wybuchu rewolucji listopadowej w 1918 podobnie jak wszyscy niemieccy monarchowie został zmuszony do abdykacji. Wyemigrował na Wyspy Briońskie, które należą do Chorwacji. Był ostatnim panującym w Schaumburgu-Lippe. 26 marca 1936 r. Adolf II zginął wraz ze swoją żoną Ellen Bischoff-Korthaus w Zumpango w Meksyku w wypadku lotniczym.
Kolejnym ciekawym tłokiem, również rzadko spotykanym z uwagi na rangę dysponenta jest pieczęć dziekana katedry w Bambergu – Josepha Karla Georga von Hutten zu Stolzenberg (1740–1811). Był on arystokratą i wpływowym duchownym katolickim, pełniącym kluczowe funkcje w diecezji bamberskiej na przełomie XVIII i XIX wieku. Warto wspomnieć, że katedra w Bambergu (obecnie w randze bazyliki mniejszej) jest jedynym na północ od Alp miejscem spoczynku papieża (Klemensa II). Jej początki sięgają XI wieku, a ostateczny kształt uzyskała w XIII w. Wśród zabytkowych ołtarzy jest m.in. Ołtarz Salwatora – tryptyk wykonany w latach 1520–1523 przez Wita Stwosza. W 1801 roku Joseph Karl Georg von Hutten został mianowany Dompropstem (proboszczem katedralnym) w Bambergu. W tym okresie pełnił funkcję zarządcy dóbr kapituły katedralnej, co obejmowało nadzór nad majątkiem kościelnym oraz sprawy administracyjne. Jako dodatkową ciekawostkę warto także przywołać, że od 1808 aż do śmierci (1811/1812), sprawował zarząd diecezją podczas sediswakancji, czyli okresu kiedy stanowisko biskupa nie było obsadzone. Warto jeszcze zaznaczyć, że nie istnieje bezpośrednie pokrewieństwo między Josephem Karlem Georgiem von Hutten, a polską rodziną szlachecką Hutten-Czapski. Choć oba rody używają nazwiska „Hutten”, ich pochodzenie i historia są odrębne.
Wśród innych nadesłanych informacji o pieczęciach na uwagę zasługuje zbiór kilku pieczęci szlacheckich, w tym pieczęć kapitan majora Pawła Żdanowa, odznaczonego kilkoma orderami; m.in. Orderem Świętej Anny pierwszego wzoru oraz złotym Krzyżem za Oczaków (odbicie w 1788 r. twierdzy z rąk wojsk tureckich po ponad półrocznym oblężeniu). Innym eksponatem jest kolejna (patrz nabytki z poprzedniego miesiąca) pieczęć zasłużonego włoskiego rodu Borgogelli Ottaviani. Przykładowo Michelangelo Borgogelli (1766-1841) był od 1819 r. szambelanem dworu wielkiego księcia Toskanii, a hrabia Pier Carlo Borgogelli (1883-1952) był zarządcą Galerii Sztuki w Fano, Archiwum Historycznego i Biblioteki Federician.
Wśród innych ciekawostek są także: 1) wolnomularski tlok pieczętny „Loży Pitagoras na Wschodzie Kopenhagi” z 1926 r. (wg kalendarza masońskiego – data 5926), 2) tłok pieczętny Dowództwa 78. Parkowego Dywizjonu Artylerii, utworzonego w Berdyczowie (obecnie Ukraina); miejscowości kojarzonej z dawnym powiedzeniem „pisz pan na Berdyczów”, 3) tłok cechu farbiarzy czarnych z Międzyrzecza, 4) górna matryca „suchego” tłoka do prasy pieczętnej Sądu Rejonowego z Margonina (Wielkopolska) z okresu II wojny światowej.
Zapraszamy do Galerii.
Tłoki pieczętne zaprezentowano poniżej w kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości (lub państwa) przywołanej w legendzie lub odtworzonej ze źródeł historycznych. Dodatkowo zostaną one umieszczone w odpowiednich grupach tematycznych sekcji -> Galeria – zbiory prywatne.
Tłoki pieczęci i stempli z ziem historycznie związanych z państwem polskim
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | BERDYCZÓW [UKRAINA] Dowództwo 78. Parkowej Brygady Artylerii |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 35 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce, rekonstrukcja |
| 7a | 97,5 mm |
| 7b | 91,5 mm, w tym skuwka 12 mm (Ø 20 mm) |
| 7c | 6 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku: * Управленiе 78 Парковоӥ Артиллерiӥскоӥ Бригады. |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek dwugłowego orła ukoronowanego ze wstęgami pod wspólną koroną, z berłem i jabłkiem w szponach. Na jego piersi tarcza z Pogonią Ruską, wokół łańcuch Orderu Świętego Andrzeja. Wizerunek ustalony dla małego herbu Rosji w 1857 r. Poniżej skrzyżowane dwie lufy armatnie. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | GRABÓWKA STARA Urząd Pocztowo – Telekomunikacyjny |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | okrągła Ø 30 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | brak uchwytu |
| 7a | 8 mm |
| 7b | – |
| 7c | 8 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w półotoku górnym: * URZĄD POCZT (owo) – TELEKOM (unikacyjny) * w półotoku dolnym: GRABÓWKA STARA |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek orła ustalony dla godła herbu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1955 r. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | dywizory o formie sześciopromiennej gwiazdy z numerem 1 na odwrociu matrycy numer ewidencyjny 447036, numer grawera 27, sygnatura wytwórcy m//w |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | MARGONIN Sąd Rejonowy |
| 3a | stal |
| 3b | stal |
| 4 | okrągła Ø 38,5 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | matryca wymienna, montowana w stopce |
| 7 | uchwyt do zamontowania w prasie |
| 7a | 119 mm |
| 7b | 117,5 mm, w tym stopka 47 mm (Ø 55 mm), cokół 70,5 mm |
| 7c | 1,5 mm (ponad powierzchnię stopki) |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła (gotycka – fraktur) |
| 9b | w półotoku górnym: ▪ Amtsgericht ▪ w półotoku dolnym: Margonin |
| 10 | W polu pieczęci godło III Rzeszy – orzeł trzymający w szponach wieniec, wewnątrz którego znajduje się swastyka. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | górna matryca pieczęci suchej |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | MIĘDZYRZECZ Cech farbiarzy czarnych |
| 3a | mosiądz |
| 3b | mosiądz |
| 4 | okrągła Ø 37 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt o formie trapezoidalnej z otworem umieszczonym centralnie w górnej części |
| 7a | 27 mm |
| 7b | 23 mm |
| 7c | 4 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: * S (igillum) D (er) SC (hwarzfärber) V (on) SCHONFERB I (n) MESERITZ |
| 10 | W polu pieczęci fragment warsztatu farbiarskiego; mechanizm korbowy z napędem konnym, wyciągający z kadzi ruszt farbiarski z tkaninami. Powyżej data 1672. Poniżej skrzyżowane dwa drążki do tkanin. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie sznurowe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
Inne tłoki pieczęci
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | [AUSTRIA] CL |
| 3a | stal |
| 3b | drewno |
| 4 | owalna 22,5 x 19 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce, lakierowany na czarno |
| 7a | 75 mm |
| 7b | 72,5 mm, w tym stopka 11 mm, cokół 4 mm, stanowiące z matrycą jednolitą całość, skuwka 10 mm (Ø 10,5 mm) |
| 7c | 2,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci dwie tarcze szwajcarskie. Na pierwszej w polu niebieskim inicjały LC. Na drugiej tarczy dwudzielnej w słup, w polu pierwszym złotym połuorła, w polu drugim niebieskim dwa złote pasy w skos, pomiędzy nimi trzy serca. Ponad tarczami korona o pięciu fleuronach. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | BAMBERG [NIEMCY] Joseph Karl Georg von Hutten zu Stolzenberg dziekan katedry |
| 3a | mosiądz |
| 3b | mosiądz |
| 4 | owalna 62 x 54 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt ażurowy, składany |
| 7a | 42 mm |
| 7b | 40 mm |
| 7c | 2 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: IOSEPH CARL GEORG L (iber) B (aro) D (e) HUTTEN IN STOLZENB (erg) D (ei) G (ratia) E (cclesiae) CATHEDRAM B (ambergensis) E (t) DECAN (us) |
| 10 | W polu pieczęci fasada katedry w Bambergu z czterema wieżami, dwoma po prawej i dwoma po lewej, każda wieża o spiczastym dachu, zwieńczona krzyżem. Fasadę flankują na gzymsowych konsolach postacie fundatorów katedry, po prawej ukoronowana zbrojna postać św. Henryka II z płaszczem i berłem w skos w prawej ręce, po lewej ukoronowana postać św. Kunegundy w powłóczystych szatach z płaszczem i berłem z lewa w skos w lewej ręce. Powyżej na owalnej tarczy kartuszowej herb diecezji Bambergu (w polu złotym wspięty czarny lew z białym pasem w skos). Poniżej fasady katedry na tarczy herb rodu von Hutten (w polu czerwonym dwa złote pasy w skos). Tracza zwieńczona hełmem z labrami. W klejnocie popiersie mężczyzny w czerwonym stroju i stożkowatej czapce. Po bokach klejnotu data: 17/94. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie sznurowe. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: 1) Joseph Karl Georg von Hutten (1740-1811/12) 2) Archikatedra św. Piotra i św. Jerzego w Bambergu |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | CESARSTWO ROSYJSKIE [ROSJA] Paweł Żdanow kapitan major |
| 3a | stal |
| 3b | drewno |
| 4 | owalna 36 x 28,5 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce |
| 7a | 85,5 mm |
| 7b | 79,5 mm, w tym stopka 1 mm, cokół (tuleja) 21 mm, stanowiące z matrycą jednolitą całość |
| 7c | 6 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci gwiazda Orderu Świętej Anny, na niej tarcza szwajcarska z herbem rodu Żdanowów. Powyżej korona o trzech fleuronach i dwóch pałkach. Promienie gwiazdy przeplecione wstęgą Orderu Świętej Anny. Poniżej gwiazdy szpada w pas. Pod szpadą pięć orderów. Centralnie Order Świętej Anny pierwszego wzoru, pierwszy po prawej Order Świętego Jerzego, drugi po prawej Order Maltański, pierwszy po lewej Order Świętego Włodzimierza, drugi po lewej Krzyż za Oczaków. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Przodkiem rodu Żdanowów był jeden z synów Asłana Murzy (tatarskiego księcia) – Jakow Kremieniecki. Jego praprawnuk, Dymitr Jakowlewicz Kremieniecki, nosił przydomek „Żdan” i od niego wywodzi się nazwisko Żdanow. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | KOPENHAGA [DANIA] Loża wolnomularska Pitagoras na Wschodzie Kopenhagi |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 44,5 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o wydłużonej gałce, lakierowany na czarno |
| 7a | 123 mm |
| 7b | 105,5 mm, w tym skuwka 9,5 mm (Ø 19 mm) |
| 7c | 17,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: ORIENT // ∴ PYTHAGORAS ∴ KØBENHAVN |
| 10 | W polu pieczęci symbole wolnomularskie – cyrkiel i węgielnica z wpisaną gwiazdą pięcioramienną (pentagramem), na tle promienistej glorii. Po bokach dwie gałązkami akacji (symbol nieśmiertelności i pamięci), przewiązane wstęgą u dołu. Poniżej, na skraju pola motyw dwóch uściśniętych dłoni – znak braterstwa i jedności – oraz poniżej rok 5926, zapisany według kalendarza masońskiego (odpowiadający 1926 r. kalendarza gregoriańskiego). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | [SCHAUMBURG-LIPPE] Adolf II Schaumburg-Lippe książę |
| 3a | stal |
| 3b | stal |
| 4 | owalna 23 x 20 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | matryca dwustronna, obrotowa, odwrocie matrycy bez wizerunku |
| 7 | ażurowy, ozdobny |
| 7a | 36 mm |
| 7b | – |
| 7c | 8 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na tarczy herb rodu Schaumburg-Lippe. Powyżej korona o pięciu fleuronach. Tarcza otoczona łańcuchem Orderu Orła Czarnego (na ogniwach łańcucha orderowego: S (uum) C (uique) |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Adolf II Schaumburg-Lippe (1883-1936) |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | FANO [WŁOCHY] Borgogelli Ottaviani |
| 3a | drewno |
| 3b | drewno |
| 4 | nieregularna 39,5 x 34 mm |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | prostopadłościan o podstawie prostokąta 39,5 x 35 mm, na trzech rantach uchwytu numery 33 |
| 7a | 22 mm |
| 7b | 17 mm |
| 7c | 5 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na kartuszu krzyż maltański, na nim tarcza dwudzielna w słup. W polu pierwszym wspięty jednorożec, w polu drugim na skosie trzy kule. Tarcza zwieńczona koroną o dziewięciu pałkach. Powyżej hełm z labrami, w klejnocie półjednorożec. Za tarczą panoplia nowożytne: lufy armatnie, bębny, chorągwie, halabardy. |
| 11 | – |
| 12 | Zobacz: Borgogelli |