Sfragistyka (z gr. sphragís – „pieczęć”), również zwana sygillografią (od łacińskiego sigillum – pieczęć) – jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem pieczęci jako źródeł historycznych, a także ich historią, powstawaniem itp.
Początkowo badania nad pieczęciami traktowano jako element dyplomatyki oraz wykorzystywano w praktyce sądowej i kancelaryjnej. Badania te do celów naukowych jako pierwsi wykorzystali Jean Mabillon (w dziele: De re diplomatica libri sex, 1681 r.) i Jan Michał Heineccius (w dziele: De vertibus Germanorum aliorumque nationum sigillis, 1709 r.). W XVIII wieku po raz pierwszy użyto terminu sfragistyka. Wówczas też rozpoczął się proces wyodrębniania jej jako samodzielnej nauki, co ostatecznie dokonało się w XIX wieku. Pod koniec XIX wieku Hermann Grotefend i Freidrich Karl Hohenlohe-Waldenburg stworzyli system klasyfikacji formalnej pieczęci. Wydawano także albumy sygillograficzne, studia szczegółowe i podręczniki sfragistyczne.
W Polsce badaniami nad pieczęcią jako pierwszy zajął się Joachim Lelewel, a jego prace w zakresie sfragistyki kontynuowali między innymi: Kazimierz Stronczyński, Marian Gumowski, Marian Haisig i Sylwiusz Mikucki. Natomiast od lat 60 XX w. do 2010 r. olbrzymie zasługi do polskiej sfragistyki i heraldyki wniósł Stefan Kuczyński.
Współcześnie sfragistyką zajmują się m.in.: Marek Adamczewski, Agnieszka Gut, Paweł Gut, Marcin Hlebionek, Zenon Piech, Piotr Pokora, Paweł Stróżyk, Wojciech Strzyżewski, Marek L. Wójcik.
Źródło: Wikipedia
Wybrane ośrodki naukowe / osoby zajmujące się sfragistyką
Akademia Pomorska w Słupsku
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Uniwersytet Łódzki
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uniwersytet Rzeszowski
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Uniwersytet Szczeciński
Uniwersytet Wrocławski
Uniwersytet Zielonogórski
Konferencje i seminaria -> lista
Wybrane stowarzyszenia zajmujące się zagadnieniami sfragistycznymi
Polskie Towarzystwo Heraldyczne
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne
Francuskie Towarzystwo Heraldyczne i Sfragistyczne (Société française d’héraldique et de sigillographie)
Formularz opisu tłoka pieczętnego