W sierpniu i wrześniu do Galerii Sigillarium.pl pozyskano informacje o 9 tłokach pieczętnych, 1 stemplu oraz 1 tłoku introligatorskim, które znajdują się w prywatnych kolekcjach. Wśród nich na uwagę zasługuje polski tłok szlachecki z przełomu XVIII i XIX w. z herbem Siemionowicz (odmianą herbu Radwan), należący najprawdopodobniej do Dominika Kononowicza-Siemionowicza, którego ojciec (Samuel Teodor) pełnił funkcję skarbnika brasławskiego. Rodzina ta posiadała m.in. majątek w okolicy Sieradza. Wśród licznej grupy europejskich tłoków pieczętnych znajdują się dwa tłoki szlacheckie z terenu obecnych Niemiec i Austrii. Egzemplarz, który zwraca szczególną uwagę to tłok pieczętny, należący niedgyś do wyższego oficera armii austriackiej, posiadający w polu pieczęci na tarczy skrzyżowaną w wieńcu laurowym laskę marszałkowską i miecz. Tego typu herby nadawane były za szczególne czyny wojskowe. Rangę dysponenta podkreślają także umieszczone poniżej tarczy trzy ordery (być może ktoś z naszych Czytelników będzie je w stanie precyzyjnie zdefiniować – do czego gorąco zachęcamy).
Pozyskano także informacje o dwóch ciekawych tłokach kościelnych. Pierwszym z nich jest tłok pochodzący z Francji (miejscowość Vendôme), należący do przeoratu benedyktyńskiego Kongregacji św. Maura, czyli gałęzi benedyktynów utworzonej we Francji w 1621 roku. Kongregacja ta była znana z działalności naukowej, edytorskiej i monastycznej. Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić (kierując się m.in. niewielką średnicą tego obiektu, a także umieszczeniem znacznika prawidłowego ustawienia tłoka na rancie matrycy w dolnej części wizerunku), że nie jest to pieczęć urzędowa (dokumentowa), ale stempel użytkowy. Mógł on służyć do oznaczania własności klasztornej (np. beczek, butelek, skrzyń lub innych dóbr). Takie praktyki były powszechne w XVII–XIX wieku we Francji i we Włoszech – stempel zapewniał autentyczność i chronił przed fałszerstwem trunków produkowanych przez klasztory. Kolejnym obiektem jest tłok pieczętny z Austrii (dwustronny), który pomimo braku legendy, z dużym prawdopodobieństwem może być przypisany do zakonu lub bractwa o charakterze maryjnym i pasyjnym (na co wskazują umieszczone na matrycach wizerunki). Tego typu pieczęcie dwustronne występują w kolekcjach zakonnych i muzealnych Austrii i Niemiec (m.in. Bayerisches Nationalmuseum, Kloster Ettal, Salzburgisches Museum Carolino Augusteum). Nierzadko bywały także używane przez trzecie zakony franciszkańskie (Ordo Franciscanus Saecularis) lub bractwa pokutne.
W grupie pozyskanych obiektów jest także tłok inicjałowy z koroną hrabiowską włoskiej rodziny Borgogelli Ottaviani, której siedziba rodowa znajdowała się w mieście Fano (ok. 45 km na północ od Ankony). Jest to ciekawy przykład, ponieważ inicjały dotyczą dwuczłonowego nazwiska, a nie imienia i nazwiska dysponenta – co jest najczęściej spotykane. Tłok pochodzi bezpośrednio ze zbioru rodziny Borgogelli Ottaviani.
Tłoki pieczętne zaprezentowano poniżej w odbiciu lustrzanym oraz kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości (lub państwa) przywołanej w legendzie lub odtworzonej ze źródeł historycznych. Dodatkowo zostaną one umieszczone w odpowiednich grupach tematycznych sekcji -> Galeria – zbiory prywatne.
Tłoki pieczęci z ziem historycznie związanych z państwem polskim
| 1 | kolekcja prywatna | |
| 2 | [POLSKA] Dominik Kononowicz-Siemionowicz? |
|
| 3a | karneol | |
| 3b | mosiądz złocony | |
| 4 | owalna 23,5 x 21 mm | |
| 5 | wklęsłoryty | |
| 6 | – | |
| 7 | uchwyt ozdobny zwieńczony pierścieniem do zawieszki | |
| 7a | 30 mm | |
| 7b | 27 mm | |
| 7c | 3 mm | |
| 8 | – | |
| 9a | majuskuła | |
| 9b | – |
|
| 10 | W polu pieczęci na owalnej tarczy kartuszowej herb Siemionowicz I / Kononowicz (odmiana herbu Radwan). Tarcza zwieńczona hełmem z labrami. Powyżej korona o pięciu fleuronach, po bokach litery D / S. | |
| 11 | – | |
| 12 | Dominik Kononowicz-Siemionowicz był synem Samuela Teodora, który pełnił funkcję skarbnika brasławskiego. W 1788 r. Dominik wraz z bratem Janem byli właścicielami dóbr Baranowo-Jakóbowskie. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | WARSZAWA Państwowe Przedsiębiorstwo Polskie Uzdrowiska Dyrekcja naczelna |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 22 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 85 mm |
| 7b | 73 mm |
| 7c | 12 mm |
| 8 | na gałce uchwytu znacznik prawidłowego ustawienia tłoka (pineska) |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: * PAŃSTW (owe) PRZED (siębiorstwo) POLSKIE UZDROWISKA w polu: DYREKCJA // NACZELNA |
| 10 | W polu pieczęci napis w dwóch wierszach. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | Naczelna Dyrekcja PP „Polskie Uzdrowiska” została powołana w 1949 r. i funkcjonowała do 1951/53 r. |
Inne tłoki pieczętne
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | CESARSTWO AUSTRII [AUSTRIA] NN |
| 3a | stal |
| 3b | drewno |
| 4 | owalna 27 x 23 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce |
| 7a | 89 mm |
| 7b | 86 mm, w tym skuwka 7 mm (Ø 15 mm) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na tarczy typu francuskiego (nowożytnego) miecz i feldmarszałkowska laska skrzyżowne wewnętrz wieńca, poniżej fala w pas. Tarcza zwieńczona hełmem. W klejnocie między dwoma orlimi skrzydłami miecz. Wokół tarczy wstęga orderowa, a pod tarczą na wstędze trzy niezidentyfikowane ordery. |
| 11 | – |
| 12 | Tego typu godła (herby) były nadawane za wybitne zasługi wojskowe. Zobacz dla porównania godło w drugim polu herbu: Fürsten Blücher von Wahlstatt |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | CESARSTWO AUSTRII [AUSTRIA] Zakon lub bractwo o charakterze maryjnym i pasyjnym (Franciszkanie?) |
| 3a | mosiądz |
| 3b | – |
| 4 | owalna 41,5 x 30 mm (dwustronna) |
| 5 | wypukłoryty |
| 6 | – |
| 7 | – |
| 7a | 13 mm |
| 7b | – |
| 7c | 13 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | Matryca 1: W polu pieczęci scena Koronacji Najświętszej Maryi Panny przez Trójcę Świętą. Maryja ukazana klęcząca, w ujęciu bocznym, w postawie modlitewnej, między siedzącymi postaciami Boga Ojca (po lewej) i Chrystusa (po prawej), wspólnie nakładającymi koronę na Jej głowę. Nad sceną w promieniach chwały gołębica Ducha Świętego. Całość ujęta w otok z liści laurowych, zakończony u góry i dołu, a także symetrycznie po bokach motywem rozet kwiatowych. Matryca 2: W polu pieczęci na murawie krzyż z oplecioną koroną cierniową. Na krzyżu Serce Jezusowe, w którego wnętrzu wizerunek Dzieciątka Jezus w geście błogosławieństwa. W tle skrzyżowane włócznia i trzcina z gąbką. Serce otoczone narzędziami Męki Pańskiej, rozmieszczonymi symetrycznie wokół krzyża: dłonie z ranami, cęgi, półmiecz?, gwoździe, stopy z ranami. Całość ujęta w otok z liści laurowych, zakończony u góry i dołu, a także symetrycznie po bokach motywem rozet kwiatowych. |
| 11 | – |
| 12 | XVIII/XIX w. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | CESARSTWO NIEMIECKIE [NIEMCY] NN |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | owalna 27 x 23 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce |
| 7a | 89 mm |
| 7b | 86 mm, w tym skuwka 7 mm (Ø 15 mm) |
| 7c | 3 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu pieczęci na tarczy typu szwajcarskiego w pas fala z rybą, nad nią trzy szcześciolistne kwiaty w pas, pod nią trzy gwiazdy sześciopromienne w układzie 2, 1. Tarcza zwieńczona hełmem w profilu, w klejnocie pomiędzy dwiema trąbami rozchylonymi na boki trójlistna koniczyna, po bokach po jednej gwieździe sześciopromiennej. Na bokach tarczy (w narożach) dwa ptaki siedzące, skierowane do środka. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | CESARSTWO NIEMIECKIE [NIEMCY] NN |
| 3a | stal |
| 3b | – |
| 4 | kwadratowa 27,5 x 27,5 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | na rancie matrycy sygnatura: IV. 1914 |
| 7 | – |
| 7a | 10 mm |
| 7b | – |
| 7c | 10 mm |
| 8 | – |
| 9a | – |
| 9b | – |
| 10 | W polu tłoka na tarczy niemieckiej turniejowej, wspięty lew trzymający romboid. Tarcza zwieńczona hełmem z labrami. W klejnocie półlew trzymający romboid. |
| 11 | – |
| 12 | Tłok introligatorski. |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | DOUAI [FRANCJA] Unia Geograficzna Północnej Francji |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 10 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce, lakierowany na czarno |
| 7a | 114 mm |
| 7b | 108 mm, w tym skuwka 16,5 mm (Ø 14,5 mm) |
| 7c | 6 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w otoku: – UNION GÉOGRAPHIQUE DU NORD DE LA FRANCE – // DOUAI |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, na francuskiej tarczy nowożytnej cięcie w pas. W pierwszej ćwierci tarczy strzała w skos, poniżej cięcia 6 kropli w układzie 1, 2, 3. Ponad tarczą nierozpoznany romboidalny symbol. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | na odwrociu matrycy sygnatura wytwórcy: LEGRAND GRAVEUR // DOUAI |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | [EUROPA] R. L. majster cechu kotlarskiego |
| 3a | mosiądz |
| 3b | drewno |
| 4 | owalna 25 x 15 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt toczony o kulistej gałce |
| 7a | 94 mm |
| 7b | 88 mm, w tym skuwka 10 mm (Ø 15 mm) |
| 7c | 6 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w polu: R. L. |
| 10 | W polu pieczęci na belce kocioł flankowany przez dwa wspięte lwy. Ponad kotłem dwa skrzyżowane zaginacze do blach. Powyżej korona o trzech fleuronach i dwóch pałkach. Poniżej belki inicjały. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | FANO [WŁOCHY] Borgogelli Ottaviani |
| 3a | srebro |
| 3b | kość |
| 4 | prostokątna 12 x 10 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | – |
| 7 | uchwyt o wydłużonej gałce |
| 7a | 72 mm |
| 7b | 70 mm, w tym skuwka 10 mm (Ø 6,5 mm) i cokół 22 mm, stanowiące z matrycą jednolitą całość |
| 7c | 2 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła |
| 9b | w polu: B (orgogelli) O (ttaviani) |
| 10 | W polu pieczęci inicjały. Powyżej korona o dziewięciu pałkach (hrabiowska). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. |
| 11 | – |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna | |
| 2 | NIEDERGRUNSTEDT (WEIMAR) [NIEMCY] Gmina |
|
| 3a | mosiądz | |
| 3b | drewno | |
| 4 | okrągła Ø 33 mm | |
| 5 | wklęsłoryty | |
| 6 | – | |
| 7 | uchwyt toczony o spłaszczonej gałce | |
| 7a | 103 mm | |
| 7b | 96 mm, w tym skuwka 5,5 mm (Ø 27 mm) | |
| 7c | 7 mm | |
| 8 | – | |
| 9a | majuskuła | |
| 9b | w otoku: * GEMEINDE NIEDER=GRUNSTEDT |
|
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pole legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, na murawie drzewo o rozłożystej koronie. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie ciągłe. | |
| 11 | – | |
| 12 | – |
| 1 | kolekcja prywatna |
| 2 | VENDÔME [FRANCJA] Przeorat benedyktyński, Kongregacja św. Maura |
| 3a | stal |
| 3b | drewno |
| 4 | okrągła Ø 22 mm |
| 5 | wklęsłoryty |
| 6 | na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka |
| 7 | uchwyt toczony o wydłużonej gałce |
| 7a | 132 mm |
| 7b | 112,5 mm, w tym skuwka 14 mm (Ø 16 mm) |
| 7c | 19,5 mm |
| 8 | – |
| 9a | majuskuła, minuskuła |
| 9b | w otoku: SIG (illum) PRIOR (atus) S (ancti) S (imm)oe TRINITATIS CONG (regationis) S (ancti) MAVRI |
| 10 | W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, wizerunek mnicha w habicie benedyktyńskim, stojącego frontalnie, zwróconego lekko w lewo. Postać trzyma w prawej ręce pastorał (oznaka władzy opackiej lub przeorskiej). Po lewej stronie postaci (w półotoku) napis: S (anctus) BENEDICTVS. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie; ciągłe i perełkowe. |
| 11 | – |
| 12 | Kongregacja św. Maura, powstała w 1621 r. we Francji, odegrała ważną rolę w dziejach zakonu benedyktyńskiego, znana była z działalności naukowej i wydawniczej, a także z zarządzania licznymi klasztorami (zobacz: Mauryści). |