Nowe obiekty (marzec 2024)

W lutym do Galerii Sigillarium.pl pozyskano ze zbiorów prywatnych fotografie piętnastu tłoków pieczęci oraz dwóch stempli. Jest wśród nich m.in. tłok pieczęć cechu malarzy szkła (witraży) i szklarzy z terenów niemieckojęzycznych z przełomu XVII i XVIII w., prezentujący na obrazie napieczętnym tarczę, a na niej narzędzia rzemieślnicze używane w tamtym okresie. Sztuka wytapiania i zdobienia szkła w Europie sięga czasów antycznych. Święty Hieronim w IV w. i Wenecjusz Fortunat (biskup) w VI stuleciu wspominali o malowanych czy kolorowanych szybach. W IX w. malowane okna opisywano w kościołach w Rzymie i Zurichu. Wraz ze wzrostem liczby kościołów i klasztorów w kolejnych wiekach rzemiosło to nabierało coraz większego znaczenia. Cechy szklarzy rozwinęły swoją działalność szczególnie od okresie gotyku. Przykładowo w Pradze w 1348 r. bractwo św. Łukasza zrzeszało malarzy, rzeźbiarzy, klepaczy złota i szklarzy. Podobne bractwo powstało we Wrocławiu w 1386 r. W kolejnych latach dynamicznie rzemiosło to rozwijało się także we Włoszech i Francji. W XVI w. projektami witraży zajmował się m.in. Leonardo da Vinci, Rafael, czy Antoon van Dyck, a wśród malarzy szkła był także Dürer. W XVII w. witraże dominowały już w całej Europie. Pewien przełom nastąpił w drugiej połowie XVIII w., kredy to postęp wytopu szkła zaskutkował powiększaniem tafli szkła i sztukę układania małych szybek łączonych ołowiem zaczęto zastępować osadzaniem szyb w drewnianych, dzielonych ramach okiennych. Pojawili się szklarze z taflami szkła na plecach, wymieniający szyby u klientów. Powrót technik witrażowniczych nastąpił dopiero pod koniec XIX wieku wraz z modą na historyzm w sztuce.

Kolejnymi ciekawymi pieczęciami, które pozyskano są m.in.: pieczęć sądu z miejscowości Górka (obecnie Sobótka) z końca XVIII w., a także pieczęć sądu patrymonialnego Grafów von Haugwitz z Rogowa Opolskiego z XIX w. Warto dodać, że rodzina ta była od 1762 r. właścicielem miasta Krapkowice.

W grupie pozyskanych do Galerii obiektów znalazły się także przykłady pieczęci szlacheckich prezentujących ciekawe herby z kilku krajów europejskich.

Interesującymi obiektami są także dwie pieczęcie z Galicji. Pierwsza to pieczęć najwyższego urzędu, tj. Cesarsko Królewskiego Namiestnictwa ze Lwowa, a druga – tzw. sucha – z herbem Galicji i Lodomerii, to pieczęć Powiatowej Kasy Oszczędności w Brodach. Na uwagę zasługuje także nieznana pieczęć miasta Kielce, która była używana w okresie bezpośrednim po uzyskaniu niepodległości w 1918 r. Jej odcisk znajduje się m.in. w „Polskiej Deklaracji o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych” z 1926 r. (zdjęcie tłoka i odcisku jest prezentowane w Katalogu wystawy „Symbole Narodowe w Polskiej Deklaracji o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych” z 1926 r. s. 30, która odbyła się w siedzibie PTN w Warszawie w dniach 6-27 września 2023 r.).

Wśród pozyskanych pieczęci jest także pieczęć gospodarstwa (majątku) z miejscowości Starzyca (Staryca) z herbem Lubicz, która znajduje się obecnie na Białorusi. Kiedyś istniała tam duża wieś, a obecnie funkcjonuje tzw. miasteczko rolnicze (bazujące na starej infrastrukturze majątku).

Ciekawym z punktu widzenia różnych obszarów kolekcjonerskich może być także stempel Związku Zawodowego Pracowników Poczty i Telekomunikacji z wizerunkiem orła białego bez korony w piastowskiej stylizacji z elementami zaczerpniętymi z orłów jagiellońskich, umieszczonego w otoczeniu różnych elementów związanych z działalnością poczty. Godło to było stosowane w latach 1945-1954.

Jeszcze raz dziękujemy wszystkim osobom, które przekazały do nas zdjęcia obiektów pochodzących z ich zbiorów oraz podzieliły się ciekawymi informacjami. Jednocześnie zachęcamy kolejne osoby do wspólnego budowania niepowtarzalnej skarbnicy wiedzy o pieczęciach.

Tłoki pieczętne i stemple zaprezentowano poniżej w kolejności alfabetycznej względem nazwy miejscowości przywołanej w legendzie lub odtworzonej ze źródeł historycznych (dodatkowo zostaną one umieszczone równolegle w odpowiednich grupach tematycznych w sekcji -> Galeria – zbiory prywatne).

Tłoki pieczęci i stempli z ziem historycznie związanych z państwem polskim

1	kolekcja prywatna
2	BRODY [UKRAINA] Powiatowa Kasa Oszczędności
3a	mosiądz
3b	drewno
4	okrągła negatyw, pozytyw xx mm, umieszczona na części górnej i dolnej mechanizmu do wyciskania suchej pieczęci
5	wypukłoryty, wklęsłoryty
6	–
7	brak, matryca górna połączona z dolną przy wykorzystaniu mechanizmu typu zawiasowego
7a	99,5 mm
7b	–
7c	xx matryca górna, matryca dolna xx mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: POWIATOWA KASA OSZCZĘDNOŚCI // W BRODACH
10	W polu pieczęci herb Galicji i Lodomerii; tarcza typu francuskiego dzielona w krzyż, w polu pierwszym trzy korony ułożone w pas 2-1, w polu drugim dwie belki ułożone w pas, w polu trzecim orzeł z położoną na nim literą O, w polu czwartym orzeł z położoną na nim literą Z. Nad tarczą królewska korona zamknięta. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe..
11	–
12	kompletna matryca pieczęci suchej

1	kolekcja prywatna
2	GÓRKA (SOBÓTKA) Sąd
3a	mosiądz
3b	drewno
4	okrągła Ø 23,5 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt toczony o kulistej gałce
7a	67,5 mm
7b	65 mm
7c	2,5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: * GORKAVER GERICHTS SIEGEL
10	W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem wieńcowym, na trawiastym pagórku krzew z owocem głogu po prawej stronie. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie wieńcowe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	KIELCE Miasto
3a	cyna
3b	drewno
4	okrągła Ø 51 mm
5	wypukłoryty
6	–
7	uchwyt o formie sześcianu 54 x 54 x 21 mm
7a	23 mm
7b	21 mm
7c	2 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w półotoku górnym: * PIECZĘĆ w półotoku dolnym: MIASTA KIELC
10	W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy obrzeżeniem ciągłym i wieńcowym, w otoku, legenda z błędem, z pieczęci miejskiej z 1566 r: MUNUS.P.I.D.FRIDERICI. CARDINALIS. D.G.E.C”, poprawnie powinno być „MVNVS. R (everendissimi). M (agnifici). I (llustrissimi). D (omini). FRIDERICI CARDINALIS D (ei). G (ratiae). E(piscopi). C (racoviensis)., co oznacza „Dar Najprzewielebniejszego, Jaśnie Wielmożnego Pana Kardynała Fryderyka z Bożej Łaski Biskupa Krakowskiego”. W centrum pola herb Kielc przedstawiający na tarczy renesansowej koronę odkrytą z 5 fleuronami, poniżej inicjały C (ivitas). K (ielcensis). Na zewnątrz, wokół pola legendy, obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	LWÓW [UKRAINA] C.K. Namiestnictwo
3a	mosiądz
3b	–
4	okrągła Ø 30 mm
5	wypukłoryty
6	na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia matrycy
7	brak uchwytu,trzpień do jego zamocowania
7a	32 mm
7b	–
7c	6 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: * C (esarsko). K (rólewskie). NAMIESTNICTWO
10	W polu pieczęci godło Cesarstwa Austrii – orzeł dwugłowy w koronie cesarskiej ze wstęgami, trzymający w szponach miecz i jabłko a na piersi tarczę herbową z herbem Habsburgów otoczoną łańcuchem Orderu Złotego Runa. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	ŁÓDŹ Fabryka Mydeł i Świec Łojowych
3a	mosiądz
3b	drewno
4	okrągła Ø 27 mm
5	wypukłoryty
6	–
7	uchwytu toczony o spłaszczonej gałce
7a	79 mm
7b	74 mm, w tym skuwka 8 mm (Ø 13 mm)
7c	5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: * FAB (ryka): MYDEŁ I ŚWIEC ŁOJOWYCH // W ŁODZI w polu: A (rnold). E (dward). // REDLICH
10	W polu pieczęci, inicjały imion i nazwisko właściciela fabryki, poniżej kocioł z uchwytami po bokach.Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	ROGÓW OPOLSKI Sąd patrymonialny Grafów von Haugwitz
3a	mosiądz
3b	stal
4	owalna 38 x 34 mm
5	wklęsłoryty
6	na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka
7	brak uchwytu, trzpień do jego zamocowania
7a	49 mm
7b	44 mm, w tym stopka 13-15 mm
7c	3-5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: *GRAEFLICH v (on). HAUGWITZSCHES IUSTITZ AMTS SIEGEL*
10	W polu pieczęci na trzystopniowym gzymsie tarcza z godłem herbu rodziny von Haugwitz (głową barana), zwieńczona koroną hrabiowską o dziewięciu pałkach. Powyżej trzy ukoronowane hełmy. W klejnocie środkowym skrzydło orła, w klejnocie po prawej połu wspiętego barana w lewo, w klejnocie po lewej połu wspiętego barana. Wokół tarczy łańcuch z krzyżem Orderu Orła Czarnego. Tarczę flankuje dwóch zbrojnych z pikami. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	Zobacz dodatkowo > Krapkowice – od 1762 r. własność rodziny von Haugwitz

1	kolekcja prywatna
2	STARZYCA (STARYCA) [BIAŁORUŚ] Gospodarstwo
3a	mosiądz
3b	–
4	okrągła Ø 32,5 mm
5	wypukłoryty
6	–
7	brak uchwytu, trzpień do jego zamocowania
7a	39 mm
7b	29 mm
7c	10 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: СТАРИЦКАЯ ЭКОНОМIЯ
10	W polu pieczęci na tarczy herb Lubicz. Powyżej korona o trzech fleuronach i dwóch pałkach. W klejnocie trzy strusie pióra. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	WARSZAWA ? Związek Zawodowy Pracowników Poczty i Telekomunikacji
3a	mosiądz
3b	–
4	kwadratowa 41 x 41 mm
5	wypukłoryty
6	–
7	brak uchwytu, otwory do jego zamocowania
7a	5 mm
7b	3,5 mm, w tym stopka 2 mm stanowiąca z matrycą jednolitą całość
7c	1,5 mm
8	–
9a	–
9b	–
10	W centrum pola stempla wizerunek orła białego bez korony w piastowskiej stylizacji z elementami zaczerpniętymi z orłów jagiellońskich. Nad głową orła fragment słupa telegraficznego oraz cztery błyskawice rozchodzące się po dwie w prawo i lewo (symbol telekomunikacji). Poniżej orła koperta listowa w półotoku (symbol poczty), dwie błyskawice rozchodzące się na boki, po ich bokach dwa słupy telegraficzne połączone drutami wysokiego napięcia. Na zewnątrz pola stempla pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	Godło stosowane w latach 1945-1954.

1	kolekcja prywatna
2	NN Firma DAR
3a	mosiądz
3b	drewno
4	okrągła Ø 39,5 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt toczony o spłaszczonej gałce
7a	93 mm
7b	85,5 mm
7c	7,5 mm
8	na gałce znacznik prawidłowego ustawienia tłoka
9a	majuskuła
9b	–
10	W polu pieczęci na romboidalnej tarczy o formie kwadratu głowa psa, na skraju każdego boku tarczy napis; po polsku („DAR”), angielsku?/niemiecku („GESCHENK”), francusku („L’OFFRE”)i rosyjsku („ДАРЪ”). Wzdłuż boków tarczy na zewnątrz, informacja dotycząca ikonografii pieczęci; po polsku (MARKA FABRYCZNA), po angielsku (TRADE MARK), francusku (MARQUE DE FABRIQUE) i rosyjsku (ФАБРИЧ. КЛЕЙМО) Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	NIEMCY Cech malarzy szkła (witraży) i szklarzy
3a	mosiądz
3b	mosiądz
4	okrągła Ø 31 mm
5	wklęsłoryty
6	na rancie matrycy znacznik prawidłowego ustawienia tłoka
7	uchwyt spłaszczony o kształcie łukowym, stanowiący z matrycą jedną całość
7a	23,5 mm
7b	19 mm
7c	4,5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: *S (iegel)* * DER * GLASMOLER ⁺ V (nd) ⁺ GLASER * HAND (werck): w polu: 16 / 05**
10	W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, na tarczy narzędzia szklarskie: diament do cięcia szkła w pion, na nim położony obłamywacz do szkła skrzyżowany skośnie z młotkiem szklarskim. Na nich nałożona w miejscu przecięcia tarcza z godłem cechu malarzy – trzy jednobarwne tarcze w układzie 2,1. Po bokach tarczy rozdzielona data: 16-05. Na zewnątrz, wokół pola legendy, pojedyncze obrzeżenie wieńcowe.
11	–
12	Zobacz dodatkowo: Malarz szkła

1	kolekcja prywatna
2	NIEMCY Doktor F. W.
3a	agat
3b	agat
4	owalna 27 x 31 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt o formie odwróconego czternastokątnego ściętego stożka, ze spłaszczoną gałką
7a	96 mm
7b	90,5 mm, w tym stopka 12 mm, stanowiąca z rękojeścią i matrycą jednolitą całość
7c	5,5 mm
8	–
9a	majuskuła, minuskuła
9b	w polu: *D (okto)* r. F (?). W (?).**
10	W polu pieczęci napis w jednym wierszu (skrót tytułu naukowego dysponenta oraz inicjały). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	NIEMCY NN
3a	stal
3b	stal
4	owalna 25 x 22 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt o formie prostopadłościanu o ośmiokątnej podstawie
7a	67,5 mm
7b	64 mm, w tym stopka 6 mm, stanowiąca z rękojeścią jednolitą całość
7c	3,5 mm
8	–
9a	–
9b	–
10	W polu pieczęci tarcza czwórdzielna w krzyż. W polu pierwszym i trzecim postać kobiety stojącej na lewej nodze z prawą ugiętą w kolanie, przepasana powłóczystą szatą na biodrach, trzymająca w prawej ręce miecz, a w lewej nóź do podcinania winorośli oraz kiść winogron. W polu drugim i czwartym na murawie budynek o dwóch oknach, z wieżą po lewej stronie z dwoma oknami i spiczastym dachem. Tarcza zwieńczona hełmem z koroną o czterech fleuronach oraz labrami. W klejnocie postać kobiety stojącej na lewej nodze z prawą ugiętą w kolanie, przepasana powłóczystą szatą na biodrach, trzymająca w prawej ręce miecz, a w lewej nóź do podcinania winorośli oraz kiść winogron. Na zewnątrz pola pieczęci pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	NIEMCY I. Iackob Laible
3a	mosiądz
3b	stal
4	owalna 27 x 23 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt o formie prostopadłościanu o ośmiokątnej podstawie
7a	72 mm
7b	70 mm, w tym stopka 12 mm, stanowiąca z rękojeścią jednolitą całość
7c	2 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w półotoku górnym: I. IACKOB = LAIBLE
10	W polu pieczęci na tarczy trzy kłosy w koronie o trzech fleuronach i dwóch pałkach. Tarcza zwieńczona hełmem z labrami bez korony. W klejnocie trzy kłosy. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	WILLMINE [NIEMCY] Policja dominialna
3a	mosiądz
3b	drewno
4	okrągła Ø 26 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt toczony o spłaszczonej gałce, lakierowany na czarno
7a	83 mm
7b	77,5 mm, w tym skuwka 8 mm (Ø 13 mm)
7c	5,5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w otoku: POLIZEISIEGEL ZU WILLMINE
10	W polu pieczęci w czerwonym polu tarczy dwa srebrne pasy. Tarcza zwieńczona hełmem z koroną o pięciu pałkach oraz labrami. W klejnocie dwie trąby wylotami w prawo i lewo. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, podwójne obrzeżenie; perełkowe i ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	WIELKA BRYTANIA Brytyjskie Lotnictwo Cywilne Autoryzowany egzaminator
3a	guma
3b	drewno
4	okrągła Ø 29 mm
5	wypukłolany
6	–
7	uchwyt toczony o kulistej gałce, lakierowany na czarno
7a	68 mm
7b	64,5 mm, w tym podkład 3 mm (gąbka), stopka 8 mm (przezroczyste tworzywo sztuczne), skuwka 4,5 mm (Ø 11 mm)
7c	3,5 mm
8	–
9a	majuskuła
9b	w półotoku górnym: *U (nited). K (ingdom). CIVIL AVIATION :* w półotoku dolnym: AUTHORISED EXAMINER w polu: P251
10	W polu pieczęci, oddzielonym od pola legendy pojedynczym obrzeżeniem ciągłym, brytyjska korona królewska. Poniżej napis (identyfikator egzaminatora). Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–

1	kolekcja prywatna
2	WIELKA BRYTANIA NN
3a	mosiądz
3b	stal
4	owalna 30 x 26 mm
5	wklęsłoryty
6	–
7	uchwyt o formie prostopadłościanu o ośmiokątnej podstawie
7a	68,5 mm
7b	65 mm, w tym stopka 11 mm, stanowiąca z rękojeścią jednolitą całość
7c	3,5 mm
8	–
9a	–
9b	–
10	W polu pieczęci na tarczy francuskiej w niebieskim polu trzy złote pagórki (środkowy wyższy), nad nimi dwie kule w słup, górna złota, dolna srebrna. Tarcza zwieńczona hełmem typu żabi pysk (profilem) z zawojem. W klejnocie połu lwa trzymającego z lewa w skos proporzec barwy niebieskiej z czterema złamaniami materiału. Na zewnątrz, wokół pola pieczęci, pojedyncze obrzeżenie ciągłe.
11	–
12	–