Wystawa zorganizowana w dniach 6-27 września br. w siedzibie Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Warszawie prezentowała symbole narodowe zawarte w „Polskiej Deklaracji o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych” z 1926 roku. W tym właśnie roku Stany Zjednoczone Ameryki obchodziły 150. rocznicą swego powstania. Rocznica ta została odnotowana w różnych krajach. Szczególnie doniosły charakter obchody miały w Polsce ze względów historycznych, ideowych, ludnościowo-demograficznych (w Stanach Zjednoczonych w 1914 roku żyło ponad 3 mln Polaków) oraz politycznych, gospodarczych i militarnych. Organizatorzy obchodów w Polsce uznali, że wyjątkowo godnym sposobem uczczenia święta amerykańskiej niepodległości i szczególną, osobistą formą podziękowania narodowi amerykańskiemu za wsparcie Polaków w czasie Wielkiej Wojny i po jej zakończeniu (wsparcie żywnościowe dzieci, pomoc militarna w 1920 roku) będzie przygotowanie niezwykłego pod względem wielkości (111 tomów) pamiątkowego dokumentu – „Polskiej Deklaracji o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych”. Na jego kartach podpisało się – jak szacowano w lipcu 1926 r. – od 5 do 6 mln osób.
Arkusze „adresowe” przygotowane przez władze, urzędy i różne instytucje miały oryginalną, indywidualną ikonografię wykorzystującą symbole narodowe – Orła Białego, znaki i symbole wyprowadzone z Orła Białego, herby ziemskie i herby miast, budynki, budowle i krajobrazy charakterystyczne dla danego regionu, stroje ludowe, czy też sztukę regionalną. Niekiedy były one prawdziwymi dziełami sztuki, przygotowanymi przez wybitnych artystów (zobacz przykłady). Symbolika tam użyta skłania do refleksji i jest doskonałym odniesieniem do aktualnej sytuacji i takich wartości jak wolność, jedność, niepodległość.
Il. 1. Strona tytułowa arkusza powiatu grodzieńskiego (D.2.37).
W niektórych tomach „Polskiej Deklaracji…” znajdują się odciski pieczęci oraz odciski stempli. Przystawienie pieczęci lub stempla na arkuszu było indywidualną decyzją dysponenta, składającego podpis. W związku z tym mamy arkusze bogato opieczętowane i ostemplowane oraz arkusze tylko z samymi podpisami. Odciski pieczęci i stempli w „Polskiej Deklaracji…”, z powodu ich liczby, różnorodności, a także kolekcjonerskiej staranności wykonania poszczególnych odcisków, tworzą szczególnie ważny zbiór dla amatorów i dla badaczy polskich pieczęci z okresu pozaborowego odrodzenia Rzeczypospolitej i pierwszych dziesięciu lat II Rzeczypospolitej. Zbiór ten zwalnia (w pewnym zakresie) zainteresowane osoby z ekstensywnego przeglądania zasobów archiwalnych, bowiem w „Polskiej Deklaracji…” został zgromadzony bogaty materiał sfragistyczny (ponad 2500 odcisków pieczęci i stempli), wytworzony głównie w latach 1916–1926, którego pozyskanie w inny sposób wymagałoby kilku lat żmudnych kwerend.
Zobacz wybrane odciski pieczęci:
urzędów i innych organizacji państwowych (140)
urzędów i innych organizacji samorządowych (180)
duchownych i związków wyznaniowych (20)
wojskowych, organizacji paramilitarnych i kombatanckich (88)
cechowych (72)
różnych (100)
W ramach polskich obchodów amerykańskiego święta niepodległości w 1926 r. został wybity w Mennicy Państwowej pamiątkowy medal zaprojektowany przez Józefa Aumillera. Medal był bity w złocie, srebrze i w brązie.
Il. 2 i 3. Pamiątkowy medal z okazji polskich obchodów 150. rocznicy niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki, wybity w srebrze według projektu Józefa Aumillera przez Mennicę Państwową w 1926 r., awers i rewers (fot. J. Giersz, MNW – nr inw. NPO 6041).
Projekt wystawy przygotował zespół: dr hab. Marek Adamczewski prof. UŁ, dr Janusz Giersz, dr Mariusz Kopniak, prezes PTN Przemysław Ziemba. Partnerem projektu jest Sigillarium.pl, a partnerem medialnym miesięcznik „ODKRYWCA”. Projekt został dofinansowany ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Symbole Narodowe RP”.
Zobacz katalog z wystawy
Zobacz reportaż fotograficzny z wystawy.
Pełna treść „Polskiej Deklaracji…” jest dostępna w wersji elektronicznej w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych pod adresem: https://www.loc.gov/collections/polish-declarations/